وبلاگ

استفاده از برآورد کیفیت اقلام تعهدی ناشی از دو دسته مطالعات پیشین می‌باشد. اولاً مطالعات انجام شده در زمینه مزایای استفاده از فرایند اقلام تعهدی نشان می‌دهد که سود معیار بهتری برای سنجش عملکرد جریان‌های نقدی است (خواجوی و ناظمی، ۱۳۸۴؛ ظریف فرد و ناظمی، ۱۳۸۳). ثانیاًً برخی از مطالعات گذشته از مدل اقلام تعهدی اختیاری به منظور بررسی دست‌کاری اقلام تعهدی به منظور دستیابی به اهداف مشخص مدیران استفاده شده است (اسکات و همکاران، ۲۰۰۵). در این صورت اقلام تعهدی همانند ابزاری عمل می‌کنند که با حساب آرایی نامطلوب موجب گمراهی استفاده کنندگان از صورت‌های مالی می‌شود. در این مطالعات نشان داده شده که نیات مدیران عامل تأثیرگذاری روی میزان خطای برآورد اقلام تعهدی محسوب می‌شود.

در مقابل این سؤال مطرح می‌شود که آیا کیفیت اقلام تعهدی می‌تواند تحت تأثیر خصوصیات و ویژگی‌های صنایع و شرکت‌ها قرار گیرد. تفکیک این عوامل و موارد یادشده از آن جهت اهمیت دارد که ویژگی‌های شرکت‌ها و صنایع قابل مشاهده و بررسی هستند، در حالی که نیات مدیران را نمی‌توان به راحتی تشخیص داد و کشف کرد. از این جهت خطای برآورد اندازه گیری شده در این مقاله بدون در نظر گرفتن عامل نیات و قصد مدیران اقدام به ارزیابی کیفیت سود شرکت‌ها می‌شود.

هر چه دقت و کیفیت اطلاعات ارائه شده از سوی شرکت بالاتر باشد از دیدگاه سرمایه گذاران ریسک اطلاعاتی آن شرکت پایین‌تر خواهد بود. ‌بنابرین‏ توجه به کیفیت اطلاعات گزارش شده برای مدیران شرکت‌ها مهم و حیاتی است. از آنجا که اطلاعات مربوط به سود در مقایسه با سایر اطلاعات ارائه شده توسط سیستم حسابداری بیشتر مورد توجه سرمایه گذاران است، ‌بنابرین‏ توجه به ویژگی‌های کیفی سود گزارش شده بسیار مهم است (فرانسیس و همکاران، ۲۰۰۴).

بر این اساس تجزیه و تحلیل اقلام تعهدی به دو صورت انجام می‌شود:

حالت اول: رابطه میان شاخص کیفیت اقلام تعهدی و ویژگی‌های منحصر به فرد شرکت ارزیابی می‌شود.

حالت دوم: رابطه بین شاخص کیفیت اقلام تعهدی و پایداری سود را بررسی می‌کند.

دیچاو و دیچو (۲۰۰۲) نقش اقلام تعهدی را در جهت اندازه گیری بهتر عملکرد شرکت‌ها در یک سری زمانی بررسی کردند. به دلیل اینکه اقلام تعهدی نیازمند مفروضات و پیش‌بینی جریان‌های نقدی آتی است ‌بنابرین‏ کیفیت اقلام تعهدی و سود با افزایش در خطای پیش‌بینی مقدار اقلام تعهدی کاهش می‌یابد. نتیجه می‌گیریم که ویژگی‌های هر شرکت همانند قدر مطلق میزان اقلام تعهدی، طول چرخه عملیاتی، انحراف معیار فروش، جریان‌های نقدی اقلام تعهدی و سود و اندازه شرکت را می‌توان به عنوان ابزاری برای ارزیابی کیفیت سود به کار گرفت اسکات (۲۰۰۸) نشان داد که اقلام تعهدی با قابلیت اتکای کمتر منجر به پایداری کمتر سود می‌شود.

۶) مدل جونز

در این روش بر اساس اصول حسابداری، اقلام تعهدی غیرعادی برآورد می‌گردد. مدلی که جونز^[۴۹] (۱۹۹۱) برای کشف مدیریت سود ارائه نمود، یکی از اولین مدل های ارائه شده در خصوص این روش می‌باشد در این مدل، جونز مفهوم اقلام تعهدی غیرعادی (غیر اختیاری) را به عنوان عامل تعیین کننده کیفیت سود معرفی نمود. جونز اقلام تعهدی را به دو جزء عادی (غیر اختیاری) و غیر عادی (اختیاری) تفکیک نمود. در حالی که اقلام تعهدی غیر اختیاری به واسطه مقررات، سازمان ها و دیگر عوامل خارجی محدود هستند. اقلام تعهدی اختیاری، قابل اعمال نظر توسط مدیریت می‌باشد. ‌بنابرین‏ جزء اختیاری اقلام تعهدی به عنوان شاخصی در جهت کشف مدیریت سود در واحدهای تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد (بارتو و همکاران^[۵۰]، ۲۰۰۰). در مدل جونز مجموع اقلام تعهدی به یکی از دو روش زیر محاسبه می­ شود:

رابطه (۲-۱)

1. 1. TAit= Eit – CFOit

1. TA_t= (CA_t – Cash_t – CL_t STD_t – Depn_t) رابطه (۲-۲)

: تغییرات، TA: کل اقلام تعهدی شرکت i ام در سال t، E: سود عملیاتی، CFO: وجوه نقد حاصل از عملیات، CA_t: تغییر در دارایی‌های جاری، Cash_t: تغییر در وجه نقد، CL_t: تغییر در بدهی‌های جاری، STD_t: تغییر در حصه جاری تسهیلات دریافتنی، Depn_t: هزینه استهلاک (مشایخی و همکاران، ۱۳۸۴).

۲-۴-۲- نقش و اهمیت اقلام تعهدی

یکی از نقش‌های مهم اقلام تعهدی انتقال یا تعدیل شناسایی جریان‌های نقدی در طول زمان می‌باشد. به طوری که اعداد تعدیل شده بهتر عملکرد شرکت را ارزیابی کند. اقلام تعهدی اغلب بر اساس مفروضات و برآوردها می‌باشند که اگر اشتباه باشند باید در سود و اقلام تعهدی آینده تصحیح شوند. ‌بنابرین‏ کیفیت اقلام تعهدی و کیفیت سود در هنگام مواجه با خطای برآورد کاهش می‌یابد (جول و همکاران، ۲۰۰۷^[۵۱]). به عنوان نمونه از دیدگاه پالپو خطای برآورد به عنوان عاملی است که کیفیت حسابداری را کاهش می‌دهد. او اعتقاد دارد صحت، درستی و دقت برآورد به ویژگی‌های شرکت از قبیل پیچیدگی معاملات و توانایی پیش‌بینی محیط شرکت بستگی دارد (دیچاو و دیچو، ۲۰۰۲). اقلام تعهدی موجب تغییر یا تعدیل در شناسایی جریان‌های نقدی در طول زمان می‌شوند و ‌بنابرین‏ اقلام تعدیل شده (سود) عملکرد شرکت را بهتر ارزیابی می‌کنند. اعتقاد بر این است که خطاهای برآورد اقلام تعهدی و اصلاحات بعدی آن‌ ها نوعی پارازیت تلقی و منجر به کاهش سودمندی اقلام تعهدی می‌شوند (چنگ و فن^[۵۲]، ۲۰۱۲).

۲-۵- تئوری نشانه‌شناسی اقلام تعهدی

موضوع نشانه‌شناسی، مبادله اطلاعات و یا به تعبیر دیگر، ارتباط است. نشانه‌شناسی را می‌توانیم شاخه‌ای محوری از دانش نظام‌‌یافته ارتباطات بدانیم. در دانش ارتباطات بحث از پیام محوریت دارد. پیام یک نشانه یا رشته‌ای از نشانه ها است که از یک منبع تولید نشانه ها به یک دریافت‌کننده نشانه یا مقصدی خاص انتقال داده می‌شود. هر منبع یا دریافت‌کننده ممکن است موجودی زنده یا دست‌ساخت‌ بشر، مانند یک کامپیوتر باشد (سبک^[۵۳]، ۱۹۹۴).