وبلاگ

نمودار۱-۱: رابطه هزینه‎های پیشگیری و ارزیابی با هزینه‎های شکست(فارسیجانی و کیامهر، ۱۳۸۷)

‌بنابرین‏ سطحی از کیفیت وجود دارد که در آن هزینه‎های کیفیت در حداقل خود واقع است. البته در دوره‎های بعد، برخی از محققین ‌به این نظریه انتقاد داشتند و آن را به چالش کشیدند. این نظریات بر این اساس استوار بود که نقطه بهینه و اقتصادی برای کیفیت وجود ندارند و سطح بهینه برای کیفیت در حقیقت سطح بدون عیب است.

بورگس^[۵] تلاش نمود تا این دو نظریه را با یکدیگر تطبیق دهد. نتیجه مطالعات او این بود که دیدگاه کلاسیک برای دوره زمانی مشخص و محدود و دیدگاه مدرن برای افق زمانی نامحدود مناسب است. همچنین فاین^[۶]، داوس^[۷]، ماسلوس^[۸] و دادا^[۹] پیشنهاد دادند که مدل سنتی، تصویری دقیق و ایستا از سطوح اقتصادی کیفیت ارائه می­دهد، حال آنکه در شرایط دینامیک و چند دوره­ای، هزینه‎های شکست با گذشت زمان و بدون نیاز به افزایش در هزینه‎های پیشگیری و ارزیابی کاهش می‌یابند(نمودار۱-۲).

نمودار۱-۲: نظریات مدرن (سطح بدون عیب به عنوان سطح بهینه هزینه‎های کیفیت) (فارسیجانی، کیامهر ،۱۳۸۷)

همان طور که در اغلب متون کیفیت ذکر شده، هزینه‎های کیفیت به چهار گروه عمده تقسیم می‎شوند:

۱ . هزینه‎های پیشگیری

۲٫ هزینه‎های ارزیابی

۳٫ هزینه‎های شکست داخلی

۴٫ هزینه‎های شکست خارجی

چنانچه در نمودار (۱-۲) مشاهده می‎شود، دو گروه اول هزینه ها مربوط به تولید محصول مرغوب و دو گروه آخر ناشی از تولید محصول نامرغوب می‎باشد. این دو نوع هزینه، هزینه محصول مرغوب و هزینه محصول نامرغوب با هم نسبت عکس دارند؛ یعنی هر چه ما هزینه تولید محصول مرغوب را بالا ببریم، هزینه های تولید محصول نامرغوب کاهش می­یابد. هزینه های کیفیت در جایی قبل از کیفیت۱۰۰ درصد به حداقل می­رسد، ‌بنابرین‏ سازمان ها سعی کردند محصول را در همان حیطه ای تولید کنند که هزینه به حداقل می‎رسد.

با وجود انتقاداتی که به نظریه سنتی جوران وارد شده است، مدل سنتی و رابطه معکوس ذکر شده همچنان دارای مقبولیت گسترده‎ای است و در مباحث مربوط به کیفیت، به آن استناد می‎شود (فارسیجانی و کیامهر، ۱۳۸۷).

مطالعات بسیار کمی مبنی بر ایجاد یک رابطه تجربی مؤثر میان هزینه‎های کیفیت و کیفیت وجود دارد. این تحقیق با ادغام مفاهیم هزینه‎های کیفیت (هزینه‎های ارزیابی، هزینه‎های پیشگیری، هزینه‎های شکست داخلی و هزینه‎های شکست خارجی) و سطح کیفیت با در نظر گرفتن سه عنصر ورودی مواد، ماشین آلات، عامل انسان به طور جداگانه و شرکت به عنوان یک کل، به بررسی رابطه بین اجزای هزینه‎های کیفیت و سطح کیفیت برای هر یک از عناصر (مواد، ماشین‎آلات، عامل انسان و شرکت) می‎پردازد.

۱-۳٫ اهمیت و ضرورت تحقیق

تولید محصول با کیفیت از عوامل مهم در افزایش سهم بازار از طریق جلب رضایت مشتریان می‎باشد که افزایش توان سود‎آوری در شرکت را تضمین می­ نماید. وجود سیستم اطلاعاتی در یک سازمان که اطلاعات مرتبط با هزینه‎های کیفیت را اندازه گیری و گزارش کند، امری حیاتی است. بررسی فعالیت­های انجام شده مرتبط با تولید محصول با کیفیت از طریق اطلاعات کمی هزینه­ های مربوط و برنامه­ ریزی و کنترل آن ها عملی خواهد شد. اندازه‎گیری هزینه­ های کیفیت، مدیریت را در درک بهتر فعالیت­های مربوط به کیفیت محصول یاری می­دهد و همچنین باعث تلقی کیفیت به عنوان یکی از پارامتر‎های مهم فعالیت سازمان نظیر عملیات تولید و فروش می‎شود (ممبینی ،۱۳۷۷).

سیستم حسابداری اغلب شرکت ها در کشور ما آن گونه طراحی نشده است تا توانایی تامین اطلاعات مورد نیاز جهت اندازه گیری و کنترل هزینه‎های کیفیت را داشته باشد. هزینه‎های کیفیت را باید با توجه به ویژگی ها، امکانات و نیازهای اطلاعاتی شرکت با همکاری گروه‎های بازرگانی، مهندسی و مالی طبقه بندی کرد. هر گونه ابهام در محتوای اطلاعاتی این هزینه ها باید با توجه به دانش، تجربه و هم فکری گروه‎های سه‎گانه فوق حل و فصل شود.

توجه به هزینه‎های کیفیت تحول بزرگی در شرکت‌ها ایجاد کرده و مزیت آن فراتر از افزایش سود بوده و به یک فلسفه تبدیل شده است. فلسفه آموزش مداوم و بهبود مستمر موجب اعتلای فرهنگ کارکنان و دگرگونی ساختار سازمانی شرکت ها شده است. این عوامل علاوه بر افزایش سود، قدرت رقابت را نیز تقویت می‎کند.

حسابداری کیفیت با تعیین اینکه ما چقدر برای دستیابی به کیفیت هزینه می­کنیم و در مقابل چقدر هزینه بابت بدی کیفیت را می­پردازیم، امکان کنترل بهتر هزینه‌آموزش‌ها را فراهم کرده و با ارائه اطلاعات تفضیلی در رابطه با انجام عملیات پیشگیرانه بدی کیفیت و نتایج حاصل از آن در کیفیت خروجی­ها، امکان تصمیم­سازی استراتژیک را برای مدیران فراهم می‎سازد (رهنمای رودپشتی و جلیلی، ۱۳۸۶).

۱-۴٫ اهداف اساسی از انجام تحقیق

هدف اصلی از انجام این تحقیق بررسی رابطه بین اجزای هزینه‎های کیفیت و کیفیت برای هر یک از عناصر (مواد، ماشین‎آلات، عامل انسان و شرکت) در شرکت شیر پگاه خوزستان برای سال-های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ می‎باشد.

این تحقیق در محاسبه و جمع ‎آوری هزینه‎های مرتبط با کیفیت دارای اهداف اصلی و فرعی می‎باشد.

که اهداف اصلی عبارتند از:

• • آشنایی با مراکز فعالیت ایجاد کننده هزینه‎های کیفیت

• • توضیح چگونگی جمع ‎آوری و تجزیه و تحلیل هزینه‎های کیفیت

• • طبقه‎بندی هزینه‎های مربوط به کیفیت

• • کسب معیاری برای سنجش میزان روی آوردن سازمان به کیفیت

• • کسب شناخت از چگونگی تاثیر هزینه‎های کیفیت بر کیفیت محصول تولیدی

• کسب شناخت کافی از اجزای هزینه‎های کیفیت در این شرکت تولیدی

و اهداف فرعی نیز عبارتند از:

• • ایجاد آگاهی در پرسنل نسبت به هزینه‎های کیفیت پایین کالا و خدمات

• • تعیین اینکه در چه بخشی بیشترین هزینه‌آموزش‌ها اتفاق می‎افتد

• • تنظیم روند هزینه‎های کیفیت

• • نمایش تأثیر فعالیت‎های بهبود کیفیت در کل شرکت

• • سرمایه‎گذاری در فعالیت‎های صحیح پیشگیرانه

• • کمک به استفاده کنندگان از جمله مدیران شرکت های تولیدی، اساتید، دانشجویان حسابداری و مدیریت مالی

• توسعه ادبیات مالی مرتبط با هزینه‎های کیفیت

۱-۵٫ قلمرو تحقیق

قلمرو پژوهش باید در حوزه ­های زمان، مکان و موضوع تعیین گردد. تعیین دقیق چارچوب­های زمانی، مکانی، موضوعی و جامعه آماری باعث افزایش اثربخشی و کارایی تحقیق شده و از اتلاف زمان و بودجه جلوگیری می­ کند.

قلمرو زمانی، مکانی و موضوعی تحقیق به شرح زیر می‎باشد:

• • قلمرو مکانی: قلمرو مکانی تحقیق، شرکت شیر پگاه خوزستان ‎می‎باشد.

• • قلمرو زمانی: قلمرو زمانی تحقیق حاضر، بررسی رابطه بین هزینه‎های کیفیت و کیفیت طی سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ می‎باشد.

در نظریه ی سبک های پاسخ چنین استدلال شده است که سبک پاسخی نشخواری، در مقایسه با سبک پاسخی منحرف کننده حواس با افزایش خلق افسرده رابطه دارد. اثر پاسخ های نشخواری بر خلق غمگین و اختلال افسردگی، با بهره گرفتن از مقیاس پاسخ های نشخواری (نولن – هوکسما و مورو، ۱۹۹۱) به فراوانی از سوی پژوهشگران مختلف نشان داده شده است (برای نمونه، مولدز^[۱۵۳] ، کندیس^[۱۵۴] ، استار^[۱۵۵] ، و ونگ^[۱۵۶] ، ۲۰۰۷).

یکی از مفروضه های ابتدایی در نظریه سبک های پاسخ ‌بر اساس یافته های پژوهشی اولیه (برای نمونه نولن – هوکسما و همکاران، ۱۹۹۳)، حاکی از آن بود که افرادی که با سبک پاسخی به خلق افسرده واکنش نشان می‌دهند، نسبت به افرادی که با پاسخ های منحرف کننده ی حواس به خلق افسرده ی خود واکنش نشان می‌دهند، خلق افسرده ی طولانی تری را تجربه خواهند کرد.

اما، نولن – هوکسما، ویسکو^[۱۵۷] و لامبرسکی (۲۰۰۸) با جمع بندی یافته های پژوهشی از دهه ۱۹۹۰ به عنوان تجدید نظری در نظریه سبک های پاسخ، بیان می‌کنند که سبک پاسخی نشخواری، نمی تواند پیش‌بینی کننده مطمئنی برای طول مدت اختلال افسردگی عمده باشد. به هر حال با توجه به پیشینه قابل توجه پژوهشی، این دیدگاه که نشخوار فکری می‌تواند پیش‌بینی کننده مهمی برای علائم افسردگی و اختلال افسردگی باشد، دیدگاه نیرومندی است.

نولن – هوکسما و همکاران (۲۰۰۸) نتایج پژوهش های آینده نگری (جاست^[۱۵۸] ‌ و الوی^[۱۵۹] ، ۱۹۹۷؛ کهنر^[۱۶۰] و وبر^[۱۶۱] ،‌۱۹۹۹؛ نولن، روبرتز^[۱۶۲] گیلبوا^[۱۶۳] و گاتلیب^[۱۶۴] ، ۱۹۹۸؛ سرین^[۱۶۵] ‌، ابلا^[۱۶۶] و اربان^[۱۶۷] ، ۲۰۰۵؛ سگرستم^[۱۶۸] ، تسا^[۱۶۹] ، الدن^[۱۷۰] و کرسک^[۱۷۱] ، ۲۰۰۰؛ اسپاچویک^[۱۷۲] و الوی، ۲۰۰۱؛ ورد^[۱۷۳] و سالتزبرگ^[۱۷۴] ، نیل^[۱۷۵] ، استن^[۱۷۶] و رچمیل ^[۱۷۷]، ۱۹۹۰) را ذکر می‌کنند که نشان می‌دهند، با کنترل سایر متغیرهای سهیم در افسردگی، افرادی که از سبک پاسخی نشخواری استفاده می‌کنند، بیشتر احتمال دارد در آینده به یک دوره بالینی افسردگی مبتلا شوند و اختلال افسردگی وخیم تر شود (مینا باقرنژاد، فدردی و طباطبایی، ۱۳۸۹).

۲-۷ پیشینه مطالعاتی

۲-۷-۱ سرطان دوران کودکی و اثر آن بر سلامت روان والدین

نتایج پژوهش شریعتی و داور منش(۱۳۷۰) نشان داده است که وجود یک فرزند بیمار به شدت بر سلامت روان والدین اثر گذار است و موجب افزایش فشارهای جسمانی و روانی بر والدین مخصوصا مادران می‌شوند و باعث کاهش مقاومت او در مقابل ابتلا به بیماری ها می‌گردد و در نتیجه میزان بیماری را در آنان فزونی می بخشد.

لاجوردی(۱۳۷۱) در مطالعه ای تحت عنوان بررسی مقایسه ی میزان افسردگی مادران دارای کودکان مبتلا به سرطان و مادران کودکان عادی نشان داد که افسردگی در مادران دارای کودک بیمار به طور معناداری بیشتر از مادران دارای کودک عادی است.

خواجه پور(۱۳۷۷) در پژوهشی نشان داد که واکنش های نوروتیک مادران کودکان بیمار بیشتر از مادران کودکان عادی است و وجود چنین وضعیتی در خانواده علاوه بر ایجاد مشکلات عاطفی و روانی برای اعضای خانواده به خصوص مادر، خانواده را دچار مشکلات اقتصادی و اجتماعی می‌کند. به علاوه بیشتر واکنش های مادران افسردگی، اضطراب و پرخاشگری بوده است.

نتایج پژوهش مهرابی زاده و همکاران (۱۳۸۰) نشان داده است که بین سلامت روان والدین کودکان مبتلا به سرطان و والدین کودکان عادی تفاوت معنا داری وجود دارد.

والدین اغلب به دلیل عدم آگاهی از علت و نحوه انجام روش های درمانی و مراقبتی، پیامدهای اقتصادی ناشی از بیماری فرزند، رنج تحمیل شده بر فرزند در طول بیماری، جدایی از کودک، عدم آگاهی از آینده بیماری (سنجری،۲۰۰۴) و مراقبت های طولانی مدت و واکنش های جامعه در مقابل بیماری کودک رنج می‌برند و این مسائل می‌تواند منجر به استرس و مشکلات روانی – اجتماعی و در نتیجه کاهش سلامت روان در هر یک از والدین شود (توسلی،۲۰۱۱).

به طورکلی خانواده کودک مبتلا به سرطان به لحاظ داشتن کودکی متفاوت با سایر کودکان با مشکلات فراوانی در زمینه نگهداری آن ها روبرو است. مشکلات اقتصادی، مسائل حمایتی، وجود فرزندان دیگر، همگی مسایلی هستند که بر والدین فشارهایی وارد می‌کنند که سبب ایجاد استرس در آن ها می شود و در نتیجه انطباق و سازگاری آنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به سلامت روان آن ها آسیب وارد می‌کند (خنجری،۱۳۹۲).

کمبود اطلاعات ‌در مورد بیماری و دانش کم برای سازگاری کودک با موقعیت های اخیر از جمله ی عواملی هستند که باعث استرس روانی در والدین می‌شوند (اوتمن،۲۰۱۱).

والدینی که کودکان آن ها تحت درمان سرطان می‌باشند، به ویژه اگر شدت درمان شدید و وضعیت سلامت کودک ضعیف باشد و زمان زیادی از تشخیص بیماری نگذشته باشد، اضطراب بیشتری دارند (اوتمن،۲۰۱۱).

واکنش های روانی از قبیل اضطراب، افسردگی، انکار، عصبانیت،کاهش اعتماد به نفس در والدین کودکان سرطانی مشاهده می شود که به دلیل ترس از عود بیماری و آینده ی کودک می‌باشد (فوتیادوآ،۲۰۰۸).

بسیاری از تحقیقات نشان داده‌اند تشخیص سرطان، بحرانی در کودک به وجود می آورد که باعث استرس شدیدی در والدین شده و عملکرد آن ها را متاثر می‌کند (هان،۲۰۰۳).

سطح بالای اضطراب، افسردگی و استرس در مادران کودکان مبتلا به سرطان شایع است که بر توانایی سازگاری ان ها تاثیر می‌گذارد (فلاحی،۱۳۹۳).

افسردگی یکی از شایع ترین واکنش های روانی پس از دریافت خبر ابتلا به بیماری های سخت، نظیر سرطان است (وایت،۲۰۰۱).

والدین کودکان مبتلا به سرطان دچار سطوح بالایی از تنش های روانی-فیزیکی و تحریک پذیری یا خشم و اشکال در تمرکز می‌شوند که سلامت روان آن ها را کاهش داده و یا بر آن تاثیر منفی می‌گذارد (راستان،۱۳۹۱).

بیماری سرطان کودکان با توجه به طولانی مدت بودن درمان، خانواده ها را دچار تنش روحی-روانی می‌کند و سلامت روان تمام اعضای خانواده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سلامت روان شامل سلامت جسمانی، سلامت کارکرد اجتماعی و هم چنین علائم افسردگی و علائم اضطرابی می‌باشد (صدیقی،۱۳۹۱).

نتایج بررسی(عزیزی،۱۳۹۱) نشان می‌دهد که آمار افسردگی متوسط و شدید در والدین کودکان مبتلا به سرطان بین ۴۰ تا ۵۴ درصد آن ها است. هم چنین میزان افسردگی در مادران کودکان مبتلا به سرطان، بیش از پدران بوده و بیشترین میزان افسردگی والدین، در زمان تشخیص بیماری فرزندشان دیده می شود. علاوه بر این هر چه سن کودک کمتر باشد، احتمال شدت یافتن افسردگی در والدین افزایش می‌یابد.

۲-۷-۲ رابطه بین سلامت روان با مقابله مذهبی

معادل عربی داور و داوری کردن، به ترتیب حکم و حکمیت می‌باشد. ‌بنابرین‏ مراد از داوری کردن همان حکمیت است. از نظر حقوقی و قواعد دادرسی مدنی به معنی فصل خصومت توسط غیر قاضی و بدون رعایت تشریفات رسمی رسی دگی و مراعات آیین‌های دادرسی رسمی است.

به بیان دیگر، داوری عبارت است از رفع اختلا‌ف فی مابین اصحاب دعوی از طریق واگذاری آن به حکم اشخاصی که طرفین دعوی آن ها را به تراضی خود انتخاب می‌کنند و یا ای ن‌که دادگاه صالحه آن ها را به قید قرعه انتخاب می‌کند.در میان مجموعه قوانین کشور از گذشته های دور موضوع داوری و ارجاع به داور همواره وجود داشته است، از جمله در قانون آیین‌ دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸، قانون مالک و مستاجر مصوب ۱۳۳۹ و چند قانون دیگر که به موض وع داوری مشخصاً اشاره شده است. در حال حاضر قانون جاری درخصوص داوری عبارت است از: ۱ ماده ۶ قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلا‌ب مصوب سال ۱۳۷۳ که مقرر می‌دارد: طرفین دعوا در صورت توافق می‌توانند برای احقاق حق و فصل خصومت به <قاضی تحکیم> مراجعه نمایند و مراد از قاضی تحکیم کسی است که رضایت دارد تا از جانب شخص یا اشخاصی در دعوا یا دعاوی معین که او در آن دخالت دارد داوری کند.

۲ باب هفتم از قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلا‌ب (مصوب ۲۱/۰۱/۷۹) شامل ۴۸ ماده و ۶ تبصره که به بیان امور داوری اختصاص یافته است. به موجب این قانون، کلیه اشخاصی که اهلیت اقامه‌ دعوا دارن د می‌توانند با تراضی یکدیگر، منازعه و اختلا‌ف خود را خواه در دادگاه‌ها طرح شده یا نشده باشد و در صورت طرح در هر مرحله‌ای از رسیدگی باشد به داوری یک یا چند نفر ارجاع دهند.

به بیان دیگر داوری در مفهوم حقوق داخلی را می‌توان به فصل اختلاف بین طرفین در خارج از دادگاه به وسیله شخص یا اشخاصی که طرفین یا ثالث آن ها را در این جهت انتخاب کرده باشند، تعریف کرد. داوری در مفهوم بین‌المللی آن طبق ماده ۱ قانون داوری تجاری بین‌المللی به رفع اختلاف بین متداعیین در خارج از دادگاه به وسیله شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی و مرضی‌الطرفین و یا انتسابی تعریف شده است. البته این تعریف، تعریفی جامع و مانع نیست. جامع نیست چون شامل رسیدگی از طریق اشخاص حقوقی نمی شود. مانع نبودنش ‌به این دلیل است که قابل انطباق با میانجی‌گری به علت عدم وجود قید الزام‌آور بودن رسیدگی داور می‌باشد. می‌توان داوری را با توجه به شاخصه‌های موجود در آن به شیوه حل اختلافات خصوصی و توافقی و الزام‌آور تعریف کرد‌.در این‌جا بحث راجع به نکات مثبت و منفی داوری بین‌المللی نیست. در این مصاحبه از امکان و نحوه ارجاع دعاوی به داوری بین‌المللی صحبت خواهد شد.

مبحث دوم: سیر تاریخی داوری در فقه و حقوق

قبل از اینکه دولت به وجود آید و قبل از اینکه در جوامع بشری قانونی وضع شود یا دادگاهی تشکیل گردد و یا قضات اصول حقوقی را طراحی و پایه ریزی کنند رسم داوری برای رفع اختلافات بین انسان‌ها وجود داشته است. داوری در جوامع بشری نهادی دیرینه است و به حکم منطق پذیرفتنی است که رسمی رایج در میان بسیاری از اقوام بوده است کما اینکه در میان اعراب دوران جاهلی نیز از داوری به عنوان گسترده ترین و پذیرفته ترین شیوه دادرسی نام برده شده است. به هر حال خاستگاه داوری اعم از اینکه یونان باستان باشد یا هر تمدن باستانی دیگر، قدر مسلم این است که تاریخ آن به قبل از دولت می‌رسد زیرا این رسم در بین جوامع مدنی به وجود آمده و جوامع مدنی قبل از دولت پدید آمده اند و می توان گفت که داوری با پدید آمدن جوامع مدنی انسانی همزمان است و مرحله ای از تاریخ تمدن بین انتقام خصوصی و دادگستری دولتی بوده و انسانهادر آن دوره ها از آن رو به داوری رجوع می‌کردند که دادگاه هایی که بتوانند به آن ها رجوع کرده و حل اختلافات خود را از آن ها بخواهند ، وجود نداشت. پس به جرئت می توان گفت که ؛ پایگاه داوری سیر عقلا است زیرا انسان‌های متعارف با عقل و اندیشه متعارف خود به مزیت داوری به عنوان روش مسالمت آمیز حل اختلاف خود پی برده وانرا ابداع کردند.

گفتار اول: سیر تاریخی داوری در فقه

اثبات و تفهیم این مسئله که قرآن هر نوع اظهار نظر و ابراز عقیده را داوری تلقی می‌کند و انسان را در برابر آن مسئول کی داند.ودست یابی به اصول و معیارهای قرآنی که مبنای داوری ها محسوب می‌گردند.و استخراج مصادیق داوری های بشری از قرآن و دسته بندی آن ها برای ارائه مظاهر گوناگون داوری های حق و باطل به مخالفان. در قرآن کریم، واژه های همچون «حکم»، «قضی»، «فصل» و «فتح» در ارتباط با موضوع داوری به کار رفته اند، اما دو واژه «حکم» و «قضی» از کاربرد بیشتری برخوردارند. «حکم» و مشتقات آن ۲۱۰ بار، «قضی» و مشتقات آن ۶۳ بار، «فصل» و مشتقات آن ۴۳ بار و «فتح» و مشتقات آن ۳۸ بار مورد استفاده قرار گرفته اند. (روحانی ، ۱۳۷۲، صص ۴۰۹-۵۱۲ ) حکم: «حکم» به معنای قضا، داد، داوری، حکومت، قضیه، فصل دعوای دو تن و بیشتر به فرمانی.( دهخدا ۱۳۷۳، ج۶، ص ۸۰۴۲ )

۱- در برخی از کتاب های لغت، از جمله قاموس و صحاح، قضا و داوری اولین معنایی است که برای «حکم» بیان شده است.( فیروزآبادی ، ج۴ ، ص ۹۸ )( اسماعیل بن حماد جوهری ، ۱۴۰۷، ج۵ ، ص۱۹۰ ) این کلمه در صال به معنای «منع» برای اصلاح است. ‌بنابرین‏، معنای اولی «حکم» همان منع از فساد و منع برای اصلاح است و این در تمام موارد صادق است. ( راغب اصفهانی ، ۱۴۲۳ق ، ص ۱۲۶ )

۲٫ قضا: «قضا» به معنای قضاوت و داوری است و قضا کردن یعنی: حکم دادن، فتوا دادن و رأی دادن.( دهخدا ، ج۱۱، ص ۱۵۵۲۸ )

۳٫ فتح: فرمان دادن میان دو خصم، قضاوت میان مردم،( همان)

همچنین «فتح» به معنای گشودن، باز کردن، حکم و داوری نمودن، یاری کردن و پیروی آمده است(ابن منظور، ۱۴۰۵، صص ۵۳۶ – ۵۳۸ ) . اهل عمان به قاضی می‌گویند: «فاتح» و «فتاح» (همان، ج۲ ، ص ۵۳۹ ) .قاضی را بدین سبب «فاتح» می‌گویند که مشکل طرفین را فتح و حل می کند( زبیدی، ص۱۹۴) .

۴٫ فصل: حکمی که حق را از باطل جدا می‌کند (دهخدا ، ص ۱۴۹۵۸) .

«فصل» در اصل، به معنای بریدن و جداکردن است؛ جدا کردن دو چیز از همدیگر به طوری که میان آن دو فاصله باشد (راغب اصفهانی، پیشین، ص ۲۹۱ ) .

استعمال «فصل» در قضاوت به مناسبت معنای اولی است؛ زیرا با قضاوت و داوری، حق از باطل جدا می شود.

۱٫معنای عام: حکم عبارت است از اینکه درباره ی چیزی اظهار نظر و داوری کنی؛ یعنی بگویی این چنین است یا این چنین نیست( همان، ص ۱۲۷) . در احادیث اسلامی آمده است: روزی دو کودک خردسال هر کدام خطی نوشته بودند؛ برای انتخاب بهترین خط، به حضور امام حسن (ع) رسیدند. حضرت علی (ع) که ناظر این صحنه بود، فوراً به فرزندش گفت: فرزندم! درست دقت کن که چگونه داوری می کنی؛ زیرا این خود نوعی قضاوت است و خداوند در روز قیامت درباره ی آن از تو سوال می‌کند (طبرسی ، ۱۳۷۹ق ،ص۶۳) .

همان گونه که از محتوای حدیث بر می آِد، حضرت علی (ه) اظهار نظر فرزندش را نسبت به خط آن دو کودک و تعیین بهترین آن ها،نوعی قضاوت به معنای عام آن به شمار آورده است.

۲٫ معنای خاص: معنای خاص اصطلاح «قضا» همان معنای لغوی آن است. بیشتر فقها لفظ «قضا» را در مشهور ترین معنای آن، که همان «حکم» است، از باب اطلاق کلی بر فرد، در معنای عام بر خاص اطلاق نموده اند.

بُعد پیامدی : این بعد در میان ابعاد مدل دینداری گلارک و استارک پس از مدتی حذف شد ، چون بیشترین انتقادات را به خود جلب کرده بود . از جمله این که گفته می‌شود ، بعد پیامدی فی‌نفسه پیامد دینداری است نه بعدی از ابعاد آن می‌باشد . بعد پیامدی دینداری که با این انتقاد از مدل دینداری کنار گذاشته شد ، به اعمالی گفته می‌شود که از عقاید ، احساسات و اعمال مذهبی ریشه می‌گیرد و از ثمرات و نتایج ایمان در زندگی و کنش‌های بشر است . این بعد ، نقش چندانی در جهت‌گیری انسان ندارد بلکه خود ، تابع ساختار‌های اجتماعی است . از نظر این دو محقق «بعد پیامدی جدا از سایر ابعاد قابل بررسی نیست . رفتارهای دینی می‌توانند در معنای پیامدی سنجه‌ای از دینداری باشد، که منجر به استواری ایمان مذهبی می‌شود . آن‌جا که سبب شود تا از باور، اعمال، تجربه و دانش دینی پیروی شود (گلاک و استارک^[۳۲]،۵۳:۱۹۶۳) .

تحقیقات نشان می‌دهد که مهم‌ترین پیامدهای جنبی دینداری ، سلامت روانی ، جسمی ، نشاط و آرامش است که هر یک از این پیامدها ، خود بر سطح اصلی دینداری فرد تأثیر می‌گذارد و هم از آن تأثیر می‌پذیرد(کورن وال و آبرچت^[۳۳]،۲۳۲:۱۹۸۶) .

مدل دینداری گلارک و استارک، از نخستین مدل‌هایی است که بسیاری از مدل‌های دینداری بَعدی ، ابعاد خود را از آن وام گرفته‌اند . در ایران هم مدلی شناخته شده است و در برخی از تحقیقات سنجش دینداری به عنوان چارچوب نظری مبنا ، مورد استفاده قرار گرفته است .

مدل گلارک و استارک پس از طراحانش ، بیشترین نقد و اصلاحات را به خود دیده است. با وجود این استخراج مدل‌های مشابه پس از مدت زمان کوتاه نشان دهنده اهمیت این مدل دینداری است، با این حال، می‌توان عمده‌ترین ضعف‌های این مدل را به شرح زیر بیان کرد:

– اگر برای اندازه‌گیری بعد معرفتی یا همان دانش دینی، سنجه‌هایی مانند مطالعه متون دینی، آگاهی از احکام و تفاسیر، داشتن آگاهی و دانش دربارۀ آموزه‌های دینی و… را به کار گرفته شود ، نمره این سنجه‌ها ممکن است چندان واقعی نباشد، به خصوص در ایران که به دلیل حاکمیت نظام دینی و ‌بر اساس آموزش‌های رسمی و غیر رسمی مجبورند از کودکی بسیاری از آموزه‌ها را بیاموزند . به همین دلیل افرادی هستند که در دوران مدرسه و دانشگاه از واحدهای درسی بینش اسلامی و معارف اسلامی ، نمرات بالایی کسب می‌کنند ، اما این افراد از نظر سایر ابعاد دینداری مانند اعتقادی و مناسکی ، نمره پایینی می‌گیرند و بر این مبنا ، دیندار محسوب نمی‌شوند . در جامعه‌ ایران ، بسیاری از افراد در بحث‌های دینی شرکت می‌کنند ، آموزه‌های دینی را می‌شناسند ، در زمینه‌ی تاریخ اسلام مطالعات گسترده‌ای دارند ، اما به آن چه دانش دارند ، اعتقادی ندارند و به آن چه آموخته‌اند ، عمل نمی‌کنند .

با وجود چنین ایرادی به بعد دانشی یا معرفتی، این بُعد از مدل دینداری قابل حذف نیست ، توجیه مناسب این‌که ، مطالعه ، نقد ، تفسیر و تلاش در فهم و درک متون دینی در دنیای امروز از مؤلفه‌های بارز دینداری است . بدون توجه به آن ، دینداری افراد در سطح باقی می‌ماند و امکان لغزش افراد دیندار بالا می‌رود ، ‌بنابرین‏ بعد معرفتی ـ نه به تنهایی ـ که در کنار سایر ابعاد نشانه دینداری است و بسیاری اوقات علت سستی در عقیده و عمل حاصل ضعف دانش دینی است .

– ابزار سنجش گلاک و استارک به لحاظ طبقه بندی مقولات دارای اشکالاتی است . مانند این که بعد معرفتی و عقیدتی (باور) هم‌پوشانی دارند و هر دو جزئی از بعد ایدئولوژیک محسوب می‌شوند (بوروول،۲۷۹:۱۹۹۹) . از سوی دیگر بعد عقیده و دانش ، هر یک شاخص‌ها و سنجه‌های خاص خود را دارند و هم‌پوشانی این دو بعد ایرادی است که با تعریف هر یک و توضیح سنجه‌های هر کدام مرتفع می‌شود . در بعد عقیده یا همان باور از اصول دین بحث می‌شود و در بعد دانش میزان علاقه فرد به مطالعه متون دینی و آگاهی او از آموزه‌ها و نقد آن‌ ها مطرح است ، ‌بنابرین‏ این دو بعد کاملاً از هم مستقل هستند .

– انتقاد دیگر که تقریباً تمام مدل‌های دینداری را نیز شامل می‌شود این است که اساساً مدل‌های دینداری ، به مفهوم دگرگون شده‌ امروز دینداری کمتر به آن توجه کرده‌اند . آن چه در این مدل‌ها، اصل است تظاهرات بیرونی دیندار بودن و نه جنبه باطنی آن است در این مدل‌ها غالباً چند پرسش برای سنجش یک بعد مانند عقیده، طرح می‌شود و این بعد با تمام گستردگی ، به چنین پرسش‌های محدودی تقلیل داده می‌شود . در حالی که فردی ممکن است خود را دیندار بداند ، اما باورهایش یا جنبه رفتاری دینداری‌اش منطبق نباشد .

واقعیت این است که مدل‌های دینداری امروز ، معرف انواع دینداری و نه ابعاد آن هستند ، فردی ممکن است به مسجد برود ، نماز بخواند ، ‌در مراسم دعا و عزاداری شرکت کند و در مفهوم سنتی (کلاسیک) ، دیندار نامیده شود. درحالی که مفهوم دینداری، امروزه نسبی است و سنجش آن هم دشوار است . به همین دلیل مدل‌های دینداری با مشکل کمی‌سازی همه ابعاد دینداری ، حتی با جنبه باطنی آن رو به رو هستند . به عنوان نمونه ؛ رفتارهای مناسکی (بُعد عمل) ممکن است صرفاً به دلایل تظاهر ، مشارکت اجتماعی ، منفعت اقتصادی و سایر انگیزه های فردی بروز پیدا کند .

با توجه به اینکه مدل‌های دینداری که پس از دهه ۱۹۶۰ ظهور کردند ، به شدت تحت تأثیر مدل دینداری گلارک و استارک بوده‌اند ، اما برای سنجش دینداری ‌بر اساس آموزه‌های اسلام ـ آن چه تحقیق حاضر به دنبال آن است ـ مدل گلاک و استارک نیازمند یک بُعد ضروری با عنوان «شرعیات» یا همان احکام عملی واجب است که مدل‌های برگرفته شده از مدل گلاک و استارک نیز به دلیل سنجش دینداری در دین مسیحیت ، فاقد این بعد هستند. به همین خاطر مدل گلاک و استارک با کمی دخل و تصرف در این پایان نامه، مورد استفاده قرار خواهد گرفت .

مدل‌های دینداری در ایران : طراحان مدل‌های دینداری اغلب عقیده دارند که مدل پیشنهادی آنان ، منحصر به سنجش دینداری پیروان دین خاصی نیست . با این حال یکی از مهم‌ترین ایرادهایی که در بیشتر موارد ‌به این مدل وارد شده است ، محدود ماندن سنجه‌ها و گویه‌های پرسشنامه‌های آنان ، در حد محتوای درونی یک دین خاص است. بر این اساس ، محققان مسلمان نیز در پی دستیابی به مدلی متناسب با قابلیت‌های درونی اسلام بوده و هستند.

با کمی دقت در محتوا و قابلیت‌های درونی ادیان بزرگ و از جمله اسلام ، آن‌ ها را بسیار شبیه به هم است ، به همین دلیل مدل‌های سنجش دینداری در بسیاری از ابعاد محتوای یکسانی پیدا می‌کنند و غالباً در سه سطح به سنجش دینداری افراد می‌پردازند : «اولین سطح مماس با زندگی افراد یا همان اعمال و شعائر است . سطح درونی‌تر ایده ها و عقاید و بالاخره درونی‌ترین بخش تجربه دینی افراد است» (مجتهد شبستری، ۱۳۷۹ : ۱۱۸) .

در این پژوهش ابعاد دینداری اعتقادی ، مناسکی ، پیامدی و عاطفی ملحوظ شده است که سنجش این ابعاد با این پیش فرض که بر باروری مؤثر می‌باشد مورد توجه قرار گرفته است .

جامعه پذیری جنسیتی

بازی درمانی رفتاری- شناختی

به نظر نل (۱۹۹۳) «بازی درمانی رفتاری- شناختی» می‌تواند به نحو مؤثری از فنون بازی و ارتباطات کلامی و غیرکلامی استفاده کرده و به کودکان در تغیر رفتار و همچنین مشارکت در جریان درمان کمک کند. مشاور با تمرکز بر افکار، احساسات، تخیلات و محیط از طریق فنونی مانند سرمشق دهی ، ایفای نقش و کنترل مشروط رفتار، رفتارهای انطباقی تر را به کودک می‌آموزد. «نل» بازی درمانی رفتاری- شناختی را در درمان یک کودک مبتلا به «لالی انتخابی» اجرا کرد. وی علاوه بر بازی آزاد از سه عروسک نیز استفاده کرد. یکی از این سه عروسک می‌خواست دوستان تازه‌ای انتخاب کند. یکی دیگر در تمام مدت حرف می‌زد و سومی اصولاً حرف نمی‌زد (فنون شناختی رفتاری روی عروسک آخر سرمشق دهی شده بود) «نل» و «مور» در مقاله‌ای که در سال ۱۹۹۰ منتشر شد. بازی رفتاری- شناختی را در درمان کودکان ۵ ساله‌ای که گرفتار بی‌اختیاری در دفع بود شرح دادند. آن‌ ها در این درمان مداخلات درمانی مستقیم و غیر مستقیم را با فنون بازی با یک خرس اسباب بازی ترکیب کردند. مشاور به خرس یک نقش مثبت «خود بیانگر» داده بود و اجازه می‌داد این حیوان احساسات خود را درباره توالت رفتن بیان کند و خرس را در یک برنامه کنترل مشروط رفتار قرار می‌داد. کودک به ذوق جایزه شروع به رقابت با خرس کرد و مشکل کار برطرف شد. مؤلفین مقاله مذبور که ادغام این روش مشاوره را با فنون بازی مخصوص بزرگسالان که مناسب با سطح رشد کودک بود تأیید کردند.

بازی درمانی خانوادگی

باسبی و لافکین (۱۹۹۲) استفاده از بازی را در خانواده درمانی پیشنهاد کرده‌اند. آن‌ ها بر این باورند که مشاوران با مشاهده بازی اعضای خانواده با یکدیگر اطلاعات مهمی درباره روابط خانوادگی به دست می‌آورند و الگوهای روابط خانواده را تشخیص می‌دهند و ‌به این موضوع توجه دارند که بازی درمانی کمک بزرگی برای از میان برداشتن فاصله بین جهان بزرگسالان و کودکان است به هر حال در این شیوه لازم است که مشاور مقاومت کودک برای بازی کردن را بشکند و بتواند پویایی‌های این فرایند پیچیده را تفسیر کند. اندرسون (۱۹۹۳) اعتقاد دارد که بازی درمانی خانوادگی انرژی لازم را برای تغییر ایجاد می‌کند. از نظر او مسئولیت تغییر دادن تنها بر عهده والدین کودک نیست بلکه این مسئولیت را تمامی اعضای خانواده باید بپذیرند. بازی به خانواده کمک می‌کند تا الگوهای سازگاری خود را بهتر بشناسند در این روش راه‌هایی یافت می‌شود که به راه حل‌های جدید منحصر می‌گردد و این شیوه همچنین برای هر عضو خانواده توانایی و قابلیت دسترسی به استقلال را در هنگامی که یک شخص صمیمی و عاطفی در خانواده وجود دارد فراهم می‌کند (حسین نژاد، ۱۳۸۹).

اصول بازی درمانی و انتخاب وسایل

مشاوران در بازی درمانی بسته به رویکردی که دارند ممکن است رویکردی ساختاری را برای کار با کودکان برگزینند یا ممکن است روش غیر مستقیم دیگری را ترجیح دهند. می‌توانند فنون بازی را در اغلب نظریه های مشاوره‌ای به کار برند. به نظر لاندرت (۱۹۹۱) بازی درمانی برای همه مشاوران مدارس یکی از ابزارهای ضروری است و برای آنچه که «بازی درمانی کودک محور» می‌نامید ۸ اصل قائل شد.

1. 1. مشاور از خود ملایمت و نرمی و علاقه خالصانه نشان می‌دهد و با کودک صادق باشد.

1. 1. مشاور کودک را بی قید و شرط و همان طور که هست بپذیرد.

1. 1. مشاور محیطی سالم و برخوردار از امنیت مهیا کند تا کودک قادر به کاوش و ابراز شخصیت خود باشد.

1. 1. مشاور احساسات کودک را به منظور کمک به فهم و درک کودک به خود او منعکس کند.

1. 1. مشاور به کودک و توانایی‌های او در رفع مشکلاتش احترام گذارد.

1. 1. مشاور به کودک اعتماد کند تا فرایند مشاوره در جهتی مناسب به پیش رود.

1. 1. مشاور صبور و شکیبا باشد و اجازه دهد فرآیندهای درمانی جریان یابند.

1. مشاوران تنها به منظور تقویت رفتار مسئولانه محدودیت‌هایی وضع کند.

مشاوران در انتخاب وسایل بازی باید سن و احتیاجات کودک و هدف بازی را در نظر بگیرند. وسایل بازی باید با اهداف هماهنگ باشند و رسیدن به هدف‌ها را برای کودک آسان نمایند. کودکان کوچک‌تر ممکن است برای بازی عروسک‌ها، خانه های عروسکی و خیمه شب بازی، ظروف سفالی، قطعات خانه‌سازی، هواپیما، سربازان، تانک‌ها و کامیون‌ها، چکش‌ها، توپ‌های نرم، ماسه و مدادهای شمعی یا روغنی را انتخاب کنند و کودکان بزرگ‌تر بازی‌هایی مثل شطرنج، بازی‌هایی چاپی، بازی‌هایی که با کاغذ و مداد انجام می‌شوند و بازی‌هایی که برای رسم نقاشی تدارک دیده شده‌اند مثل تخته سیاه و گچ و یا بازی‌هایی که ساختارشان مبتنی بر حل مسئله است. فعالیت‌های بدنی یا انجام تکالیف خانگی ممکن است یکی از قسمت‌های جلسه مشاوره باشد. مشاوران می‌توانند در بازی شرکت کنند. یا مشاهده ساده کودک در جریان بازی را برگزینند. برای مشاور مهارت گوش دادن، مشاهده کردن، کشف کردن، انعکاس احساسات و رفتار در جریان بازی همان قدر مهم است که مشاوره کردن با نظم و قاعده. اتاق بازی می‌تواند محیط سالم و مطمئن شبیه دفتر مشاوره برای کودکان فراهم کند و مواد و اسباب بازی‌ها باید به گونه‌ای انتخاب شوند که کودکان آن‌ ها را بپسندند و احساساتشان را به کمک آن‌ ها ابراز کنند و نسبت به آن واکنش نشان دهند (حسین نژاد، ۱۳۸۹).

کودکان کم توان ذهنی

از روزی که بشر زندگی اجتماعی را شروع کرد موضوع کسانی که به عللی قادر نبوده‌اند خود را به دلیل نارسایی‌ها و کمبودهای ذهنی و جسمی با دیگر افراد اجتماع هماهنگ سازند مطرح بوده است که در این راستا جوامع مختلف هم برخورد و نگرششان ‌در مورد این افراد متفاوت بوده است

1. 1. Lndrs ↑

1. 1. -Dell Lebo ↑

1. 1. -Emile ↑

1. 1. – Landalt ↑

1. 1. -Shafer ↑

1. 1. -Moctevate Mental Retardation ↑

1. 1. -Sensory- motor ↑

1. 1. -motor …. ↑

1. 1. -Percepural Phase ↑

1. 1. -Cogn…. ↑

1. 1. -self- Concept ↑

1. 1. -Moctevate Mental Retardation ↑