| ای ایستاده در چمن آفتابی معلوم وطن من! ای تواناترین مظلوم تو را دوست دارم ای آفتاب شمایل دریا دل و مرگ در کنار تو زندگی است ای منظومهی نفیس غم و لبخند ای فروتن نیرومند! ایستادهایم در کنار تو سبز و سربلند (هراتی، ۱۳۷۶، ص ۹) |
– مضامین عاشورایی و عرفانی
مضامین عاشورایی و عرفانی در ساختار حماسی شعر جنگ، جایگاه ویژهای دارد. شاعران، جنگ را تجدید حماسهی خونین کربلا میدانند و با بهره گرفتن از واژگان و تلمیحات عاشورایی به این موضوع
میپردازند. واژگان و تعبیرات عرفانی نیز در قالبهای گوناگون شعر برای بیان عارفانه و عاشقانهی مضامین جنگ به کار رفتهاند؛ مثل:
| جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید. |
| «لا» بود که کشتهی ولا بود شهید با قامت واژ گونه در خونش نیز |
«لا» بود و الست را «بلی» بود شهید تصویر و تجسمی ز «لا» بود شهید (قزوه، ۱۳۷۸، ص ۲۵) |
۴-۳- قالبهای شعر دفاع مقدّس
یکی از ویژگیهای اساسی شعر جنگ، کاربرد قالبهای مختلف شعری، برای بیان مفاهیم و مضامین جنگ و مسائل پیرامون آن است، تا جایی که بیشتر شعرا، در این قالبها به ویژه غزل و رباعی طبع آزمایی کرده و هر یک در جهت دستیابی به زبان و سبکی خاص کوشیده اند.
– غزل
غزل یکی از مرسومترین قالبهای شعر دفاع مقدّس است. شاعران به دلیل ظرفیتی که غزل در پیشینهی خود، برای بیان مفاهیم عرفانی و معنوی نشان داده بود، این قالب را ظرف مناسبی برای بیان بسیاری از عواطف معنوی و روحانی یافتند. این عواطف، با روح حماسه در آمیخت و این آمیختگی ظرفیتهای نوینی را برای غزل به وجود آورد.
«ویژگی اصلی غزل جنگ، سادگی، زلالی، ونزدیکی به زبان محاوره است. درست برعکس
غزل سرایان کلاسیک که درهربیتی چندین صفت لفظی و معنوی را ردیف میکنند.»(ترابی،۱۳۷۵،
ص ۱۶۴) با وجود این ویژگی، گروهی از شاعران جنگ، ضمن اعتقاد به نو آوری و کوشش برای طراوت زبان، نسبت به ابزار و شیوههایی که قلههای پیشین غزل به کارگرفتهاند، بی توجه نماندند و کوشیدند تا از صنایعی چون جناس، مراعات نظیر، اغراق، متناقضنما و ایهام استفاده کنند؛ البته دغدغهی نو آوری و پرهیزاز تکرار، غالباً مانع از این بود که این صنایع به تکلّف و تصنّع بر شعر تحمیل شوند.«صنایع شعر این دوره، به تبع ساخت و بافت زبان به گونهای درخور تازگیهای شعر این گروه، مورد استفاده قرار گرفته است.» (باقری و محمدی، ۱۳۷۲، صص ۲۵-۲۱) زکریا اخلاقی در بیت ذیل برای بیان مفهوم خود از صنعت تناسب استفاده کرده است:
| رشته خونی که دوش از سوزن خنجر گذشت | اطلس دامان سنگر را به گلدوزی گرفت (اخلاقی، ۱۳۷۸، ص ۳۷) |
ترکیب سازی، از جمله اساسیترین نوآوریهای غزل جنگ است. واژگان این نوع غزلها، صلابت خاصی دارند و به گونهای که میتوان گفت در بعضی موارد واژه ها تغزلی نیستند. ضمیر جمع نیز، در غزلهای جنگ بسیار به کار رفته است. با تلفیق حماسه و عرفان، تعبیرات و اصطلاحات عرفانی در غزلیات حماسی- عرفانی جنگ نمود خاصی یافت؛ چنان که بسامد واژگان و ترکیباتی چون شوق، جذبه، تجلّی، باده، بوستان، ملکوت، نغمهی حزن و وادی حسرت قابل توجه است.
سوگ سرودهها، از بهترین غزلهای جنگ هستند، که در رثای شهدا سروده شدهاند. در اغلب این سوگ سرودهها «شهادت» به عنوان حماسهای باشکوه، ظهور پیدا میکند و شهید نیز، به جای محبوب غزلهای کهن مینشیند. این قبیل از اشعار، از عاطفه سرشارند و لطافت خاصی دارند. شاعر در این سوگ سرودهها خود را متهم میکند و از ماندن خود ناراحت است؛ مانند:
شاید از نخستین روزهایی که بشر تغییرات رابطه ارزشی با برابری کالاها در قبال یک دیگر را مشاهده کرد متوجه تاثیرات ناشی از ریسک بازار بر ارزش دارایی ها خود شده بود . با خلق پول و تحولات بعدی در جنبه های اقتصادی ، حتی افراد عادی به فکر مهاراین زیان احتمالی رسیدند زیرا در طول زمان ، بر حجم و عمق بازار افزوده می شود و تغییرات سریع عرضه و تقاضا به ویژه به واسطه عملیات سفته بازی بیش تر جلوه می کرد. در نتیجه مشتریان نهایی کالاها بیش تر از نوسانات قیمت متاثر میشدند. این تحولات علمی در سایر زمینه ها به ویژه آمار, ریاضی, رایانه به متخصصان کمک کرد که این ریسک را به دو رقم بکشند و در قالب کردارهای موثر نشان دهند و به طراحی ابزار مدیریت ریسک و عرضه آن ها به بازار همت گماردند . اصطلاح
ابزار مشتقه بازارهای ارزی وپولی از اواخر دهه هشتاد میلادی مورد استفاده قرار گرفت . البته قبل از آن ابزارها یی نظیر خط ترازنامه, محصولات مالی, ابزارهای مدیریت ریسک و مهندسی مالی استفاده می شد . ابزارهای مشتقه که از بازارهای پایه ای شامل کالا ,انرژی,ارز,پول و سرمایه مشتق شده اند تمامی اصطلاحات قبلی را در بر می گیرند . بسیاری از معاملات مربوط به ابزارهای مشتقه از لحاظ مبلغ و سررسید تسویه ثابت بوده و در بورس های مربوطه (کالا ,انرژی,ارز)انجام می پذیرند که سالها به شیوه اعلام قیمت در صحن بازار انجام می گرفت . از سال ۱۹۹۸ این شیوه جای خود را به اعلام قیمت بر روی صفحات مانیتور داد. در عین حال برخی از بورس ها قدیمی با هم ادغام شده مثل “یورکس ” (سوییس و آلمان )گلوبکس ( فرانسه,سنگاپور, برزیل ,مونترال )و شیکاگوکه یک سامانه معاملاتی مشترک رایانه ای طراحی کرده اند . طراحی و فروش محصولات خارج از بورس با هدف رفع نیاز خاص مشتریان است بر خلاف ابزارهای معامله شده در بورس ها، معاملات اخیر از لحاظ مبلغ ارزش ,سررسید تسویه و نرخ مرجع ,خاص مشتری مربوطه طراحی و انجام می پذیرد.
در این مقاله سعی در معرفی ابزار مشتقه و انواع آن که شامل قرارداد آتی قرارداد اختیار معامله و قرارداد تاخت و . . . .است ,شده است و به بررسی نقش آن در مدیریت ریسک و اقتصاد و سرمایه گذاری پرداخته ایم.
تعریف ابزار مشتقه :
ابزار مالی ای است که ساختار پرداخت و ارزش آن از ارزش اوراق بهادار ,کالاهای اساسی ,نرخ بهره ,و شاخص اوراق بهادارمربوطه نشأت می گیرد. این ابزار به دارنده آن ا ختیار و یا تعهد خرید یا فروش یک دارایی مالی را می دهد . ارزش آن از ارزش دارایی های مالی مربوطه مشتق می شود.
بنا به تعریف ابزارهای مشتقه معاملاتی هستند که اصل دارایی در آن جابه جا نشده و عملکرد قیمت ابزارهای مشتقه ناشی از تغییرات قیمت کالای مربوطه است. به دیگر سخن ,رفتار این ابزارها از رفتار دارایی مربوطه در بازار ناشی می شود . البته دربسیاری از موارد ,دارایی معامله نشده و فقط مابه التفاوت قیمت ها و یا حق بیمه بین طرفین تسویه می شود . معاملات اخیرصرفا برای کسب سود یا سفته بازی بوده و به منظور انجام معاملات در بورس و خارج از بورس انجام می پذیرد.
| جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید. |
ابزار مشتقه گونه ای از ابزار مالی است که فقط متخصصان فن ازچند و چون عملکرد آنها آگاهی کامل دارند و معمولاخبرگان حرفه ای روی آن ها سرمایه گذاری می کنند . به طور کلی مشتقه ها قراردادی بین دو یا چند طرف است که پرداخت های آن بر اساس موقعیت سنجی تعیین می شود در واقع مشتقه ها ابزارهایی برای کاهش یا انتقال ریسک به شمارمی روند . برخی از مشتقه ها که توسط شرکت های بزرگ صادر شده اندبه صورت استاندارد و تضمین شده در بورس سازمان یافته و معامله می شوند و برخی در حاشیه بورس و به صورت خارج از بورس با توافق و مذاکره دو طرف انجام می گیرد.
خصوصیات ابزار مشتقه :
- قیمت اوراق مشتقه مانند سایر کالاها و اوراق به عرضه و تقاضا بستگی ندارد بلکه به قیمت دارایی پشتوانه اوراق وابسته است.
- مصون سازی در بازار نقد یا تحویل فوری برای آینده کپی می شود یعنی آن چه در بازار امروز وجود دارد با همان شرایط در آینده بدست می آورد.
- بدهی در اوراق مشتقه یک ادعای اقتضایی در زمانی مشخص است که آن ها را به مثابه یک اهرم بسیار قوی مطرح می کند. بدهی بیان گر تعهد در مقابل خریدار است.
- محلی که طرفین برای مبادله اوراق مشتقه غیر استاندارد حضور می یابند بازار خارج از بورس است که برای یکی ریسک رخ می دهد و دیگری مصون می ماند در این بازار تسویه حساب طرفین در زمان مقرر صورت می گیرد و پرداخت های لازم انجام می پذیرد.
نقش اقتصادی ابزار مالی مشتقه :
- انتقال خطر بازار
الف) کنترل بدره دارایی های مالی
ب)محدود کردن دامنه تغییرات قیمت یا نوسان پذیری قیمت ها
ج )کنترل خطر انتشار دارایی های مالی
- کاهش هزینه های تامین مالی وام گیرندگان
- تغییر کارامد نسبت بدهی های ثابت به بدهی های با نرخ شناور
- افزایش بازده دارایی
- تعدیل سریع ساختار جریان نقدی دارایی ها برای انطباق بیش تر با وضعیت شرکت در بازار
- گریز از مالیات و دور زدن مقررات
امتیازات بازارهای اوراق مشتقه نسبت به بازارنقدی :
- انجام معامله در آن برای تعدیل خطری که پرتفوی سرمایه گذاران با آن روبروست هزینه کم تری در بازار نقدی دارد.
- معاملات سریع تر صورت می گیرد
- برخی از بازارهای مشتقه می توانند معاملات دلاری بزرگ تری را بدون تاثیرگذاری نا مناسب بر قیمت اوراق مشتقه جذب کنند یعنی بازار اوراق مشتقه می تواند نقد شوندگی بیش تری از بازار نقدی داشته باشند.
انواع ابزار مشتقه :
قرارداد سلف:
قراردادی است که به موجب آن دو طرف متعهد می شوند در یک تاریخ مشخص و قیمت مشخص کالایی با کیفیت مشخص را که بر اساس توافق طرفین تعیین خواهد شد را مبادله کنند . در این قرارداد هم پیش شرط این است که تفاوت دیدگاه نسبت به قیمت آینده برای خریدار و فروشنده وجود داشته باشد بر اساس قرارداد سلف تمامی مبلغ بایستی قبلاپرداخت و کالا در سررسید تحویل شود بدین ترتیب در معاملات غالبا با پول نقد رد و بدل می شود یا اسنادی که معادل پول نقد به شمار می آیند. یکی از دارایی هایی که معامله سلف آن ها بسیار متداول است نفت خام است.
قرارداد فوروارد:
این قرارداد همانند قرارداد سلف است اما معمولا به علت اعتبار بالای دو طرف معامله کل مبلغ در زمان تحویل کالا درسررسید پرداخت می شود و معمولا در بازارهای خارج از بورس استفاده می شود.
قرارداد استصناع :
این قرارداد همانند قراردادهای گذشته است ولی در این قرارداد کل مبلغ مورد معامله به صورت قسطی تا سررسید به تحویل دهنده کالا پرداخت می شود.
قرارداد آتی :
قرارداد آتی و پیمان آتی به نوعی از قراردادها گفته می شود که طرفین معامله را به انجام معامله ای در آینده متعهد میسازد که خریدار و فروشنده متعهد می شود کالا و قیمت آن را در تاریخ سر رسید به یک دیگر منتقل کنند.در این قراردادها دو گروه افراد وجود دارد :
- افرادی که برای کاهش عدم اطمینان , ریسک و بی ثباتی قیمت ها در دو ره های آتی سراغ این قراردادها می روند . این افراد با خرید قرارداد آتی مطمئن می شوند که قیمت ها در آینده مشخص بوده و از نوسانات نامطلوب به دور خواهند بود.فروشندگان نیز به دنبال چنین اطمینانی هستند.
- افراد سوداگرا یا سفته باز هستند که سود آن ها از عدم اطمینان قیمت های آینده ناشی می شود . معاملات قراردادهای
تحویل آتی در بورس انجام می شود . اتاق پایاپای ,در مقابل خریدار مسولیت فروش و تحویل جنس ,و در برابر فروشنده,مسولیت خرید و پرداخت وجه را به عهده دارد که هر نوع کالای مورد معامله حساب ویژه ای در دفاتر اتاق پایاپای دارد.
تفاوت قرارداد آتی و پیمان آتی
- تفاوت در ساز و کار عملیاتی و حسابداری :در قرارداد آتی ارزش فعلی بازار هنگام قرارداد صفر است و در طول زمان توسط انتظارات مثبت و منفی می شود و هیچ جریان نقدی تا روز تسویه وجود ندارد اما در پیمان آتی برای ماندن در ارزش صفر هر روز بر اساس تغییر قیمت بازار کالا تجدید و اصلاح می شود و تا به قیمت روز قرارداد آتی ، استاندارد تعدیل است و دراین امر جریان نقدی از روزی به روز دیگر متفاوت است.
- پیمان آتی نوعی نظام یافته و استاندارد شده قرارداد آتی است و میزان کنترل آن بیش تر است.
- پیمان آتی در بورس های آتی معامله می شود در حالی که قرارداد آتی در بازار خارج از بورس
- در پیمان آتی واسطه ای به عنوان موسسه پایاپای وجود دارد و لذا طرفین قرارداد در قبال هم مسولیتی ندارند ولی درقرارداد آتی چنین نیست.
- در پیمان آتی به منظور اطمینان از اجرای قرارداد طرفین مبلغی به عنوان تضمین پرداخت می کنند به صورت کلی درپیمان آتی چارچوب قراردادی وجود دارد در حالی که در قرارداد میزان اعتبار طرف مقابل مورد توجه است و به طور طبیعی ریسک آن بیش تر است.
قرارداد آتی:
قرارداد آتی عبارت است از توا فق طرفین قرارداد برای انجام معامله در تاریخ مشخص از آینده که مقدار کالا و قیمت آن نیزدر قرارداد مشخص می شود. که شامل قرارداد آتی خرید و فروش است که درقرارداد آتی خرید این امکان وجود دارد که درتاریخ مشخصی از آینده دارایی خاصی را با قیمت توافق شده هنگام قر ارداد خریداری کنید و قرارداد آتی فروش نیز در مقابل به شما امکان فروش دارایی خاصی را در تاریخ مشخصی از آینده و به قیمت قرارداد می دهد.
انواع قرارداد آتی
- قرارداد آتی نرخ ارز:
بازار قرارداد آتی نرخ ارز یکی از بازارهای نظام یافته بازار قرارداد آتی است که افراد برای پوشش ریسک نرخ ارز به آن مراجعه می کنند بسیاری از معامله گران ارز خارجی که شامل بانک و موسسات غیر بانکی نیز می شوند که میز قرارداد آتی دارند که در اتاق مبادلات قرار دارد و از آن به منظور مدیریت ریسک و سفته بازی استفاده می کنند ,میز قرارداد آتی معمولا نرخ های قرارداد آتی ارز برای سررسیدهای مختلف را تعیین و بر آن اساس معامله گران دست به مبادلات می زنند ,قرارداد آتی نرخ از دیر باز مورد استفاده بوده و در عین حال از دهه ۱۹۷۰ به علت از بین رفتن ثبات نرخ ارز در جهان اقتصاد استفاده از آن بسیار بیش تر شده است و افراد با بهره گرفتن از پیش بینی خود از آن استفاده می کنند که باعث ثبات نرخ ارز خواهد بود.
- قراداد آتی نرخ سود :
این قرارداد در سال ۱۹۸۳ توسط نظام بانکی لندن به وجود آمد و هنوز هم در انگلیس مورد استفاده است. این قرارداد از قرارداد آتی در آتی مشتق می شود . در بانک های بزرگ رایج است که به صورت سرمایه گذاری بانک ها در یک دیگر مورد استفاده قرار می گیرد. در توافق نامه بانک ها زمان و مقدار و سود سپرده مشخص می شود و بانک سپرده گذار وجوه مورد توافق را سپرده گذاری می کند ,این قرارداد نوع ساده قرارداد آتی در آتی است زیرا اصل وجوه مورد نیاز است و مابه التفاوت نرخ سود و نرخ سود ارز منتقل می شود . در قرارداد آتی نرخ سود در مورد میزان اصل سپرده به همراه نرخ قرارداد و نیز نرخ مرجع که عمدتا “لایبور” است توافق می شود و البته نرخ مرجع می تواند سایر اوراق مانند اوراق خزانه باشد .
انعقاد قرارداد نرخ سود تغییرات مثبت و منفی نرخ سود را از بین می برد و در حقیقت هزینه مالی بانک را تثبیت می کند.
V=(r f – r c ) *NP*dc/dy
اصل سپرده =NP, نرخ قرارداد = r c , نرخ مرجع = r f , مابه التفاوت سود وزیان =v
تعداد روز سال = dy , تعداد روز قرارداد = dc
V/(1+dc/dy*rf ) PVV=
نرخ تنزیل سود و زیان , ارزش فعلی ما به التفاوت
در این قرارداد پرداخت یا دریافت مابه التفاوت در ابتدای دوره وام دهی انجام می شود نه در تاریخ سررسید . به همین علت ارزش زمان انتقال برای مبلغ در تاریخ سررسید به صورت ارزش فعلی محاسبه می شود.
- قرارداد آتی اوراق بهادار :
بازار اوراق بهادار در امریکا و اروپا و آسیای شرقی صورت می گیرد . در بسیاری از بنگاه های معامله گر اوراق قرضه دولتی وشرکتی را معامله می کنند . بنگاه های کارگزاری نیز در بازار فعال حضور دارند و باستفاده از شبکه الکترونیک ,خریداران وفروشندگان را گرد هم آورده به یک دیگر معرفی می کند و معاملات نقدی و قرارداد آتی زیادی را روی اوراق بهادار دولتی به انجام می رسانند.
- قرارداد آتی روی کالاها:
طرفین قرارداد تحویل کالای خاص با قیمت معین را در زمان مشخص از آینده تعیین می کنند. مشخصات کالا و بهای آن مشخص می شود و می توان ریسک تغییرات قیمت انواع کالاها از ماشین آلات و مواد اولیه را پوشش داد . با این قرارداد امکان استفاده از کالایی در آینده دارید در حالی که تنها هزینه پرداختی، قیمت آتی کالا خواهد بود.
رابطه نرخ نقد و نرخ آتی و ساختار سازمانی نرخ سود :
نرخ آتی نشان دهنده انتظارات سرمایه گذاران از روند آتی نرخ سود است که البته با توجه به تغییر تاریخ سررسید متغیراست. به عنوان مثال سرمایه گذاری بلندمدت دارای ریسک بیش تری است بنابراین بازدهی بیش تری را طلب می کند. در حالت صعودی هر چه به سررسید نزدیک می شویم ، بازدهی نیز افزایش می یابد . در عمل هر سه حالت می تواند وجود داشته باشد .
مثلا در سال ۱۹۷۴ به علت بحران و افزایش نرخ سود کوتاه مدت بازدهی اوراق کاهش یافت (منحنی نزولی ) و در سال ۱۹۹۱اوراق خزانه با بازدهی صعودی مواجه شدند در حقیقت ساختار سازمانی نرخ سود به مفهوم رابطه بین بازدهی اوراق با درآمدثابت با سررسید این دارایی هاست . بررسی این نظریه درک عمومی از بازار مالی و نقش آن در جامعه اقتصادی و مهندسی مالی کمک می کند.
مشکلات قرارداد در بازار قرارداد آتی :
در این قراردادها چون ساختار نظام یافته وجود ندارد امکان دارد افرادی به طور غیر مستقیم بر آن اثر منفی می گذارند.
- حجم قرارداد و تاریخ سررسید :مشارکت کنندگان در بازار آتی هر یک بر اساس نیاز خود ,حجم قرارداد و تاریخ سررسیدخاصی را اعلام می کند.
- ریسک نکول : چون این قرارداد ساختاری مدون ندارد ضمانت اجرایی قوی ندارد و پوشش ریسک به وسیله این قراردادخود با ریسک نکول همراه است.
- نقدینگی : عدم امکان پرداخت نقدی و ایفای تعهدات ریسک نقدینگی است و بازار آتی را در شرایط عدم اطمینان قرارمی دهد.
پیمان آتی :
پیمان آتی نوع ی استاندارد قرارداد آتی است . در این قرارداد تحویل کالا و پرداخت قیمت آن در زمان آینده انجام می شودو در خصوص ماهیت و قیمت کالا ، در زمان عقد قرارداد همه چیز تعریف می شود . قیمت مورد توافق ,قیمت آتی و تاریخ تحویل مورد معامله ,تاریخ سررسید یا تاریخ تحویل ن امیده می شود که از طریق نهادهای واسطه با عنوان موسسه پایاپای انجام می گیرد . لذا ریسک کم تری را می طلبد . در این قرارداد خریدار و فروشنده مبلغی را برای ضمانت اجرای قرارداد نزد اتاق پایاپای می گذارند . در صورت کاهش ریسک ودیعه ۵ تا ۷ درصد ارزش کل قرارداد و در صورت بورس بازی ۱ تا ۳ درصد تقلیلمی یابد. پیمان آتی از سال ۱۹۷۲ شروع شد و در سال ۱۹۷۵ هیات بازرگانی شیکاگو اولین پیمان آتی را روی اوراق بهادار باانجام داد.
(Government National Mortgage Association) GNMA پشتوانه رهن وامروزه پیمان آتی روی انواع اورا ق بهادار از قبیل اوراق قرضه , اوراق خزانه , اوراق تجاری , گواهی سپرده بانکی و هم چنین و سایر شاخص ها انجام می گیرد. بازارهای نظام یافته که در سر تاسر جهان S&p روی انواع شاخص های سهام از جمله ۵۰۰ به انجام پیمان آتی می پردازند شامل :
بورس مر کانتیل شیکاگو، بورس کالای امکس (IMM) -2 بازار بین المللی پول (CBT) -1 هیات تجاری شیکاگو بورس اوراق بهادار تورنتو بورس بین المللی (NYFE ) -5 بورس آتی نیویورک (COMEX ) -4 بورس کالا (ACE )پیمان آتی مالی لندن ۸- بورس پیمان آتی سیدنی
یک ویژگی پیمان آتی قابل فسخ بودن قرارد اد در طول دوره تا سررسید است در حقیقت طرفین با پرداخت وجه یا باپرداخت وجه ودیعه به عنوان جریمه، قادر به فسخ قرارداد خواهندبود.
نقش موسسات پایاپای :
- ضمانت طرفین معامله
- بازی کردن نقش موقعیت مقابل در معامله
- موسسه پایاپای نقش خریدار را برای فروشندگان و نقش فروشنده را برای خریدار بازی می کند و در حقیقت بعد ازانجام اولین قرارداد بین طرفین معامله رابطه آن ها قطع می شود. پس مشارکت کنندگان این بازار قبل از تاریخ سررسید بدون توجه به تمایل طرف مقابل و ریسک نکول و یا هر عامل دیگری قادر خواهند بود پیمان آتی خود را تبدیل به نقد کنند.
پرداخت ودیعه :
سرمایه گذاران در بازار پیمان آتی سپرده ای را تحت عنوان ودیعه هنگام عقد قرارداد نزد موسسه پایاپای می گذارند که مقدار آن توسط بورسی که قرارداد در آن منعقد می شود تعیین می شود . ودیعه باید به صورت نقد باشد و اگر ۲۴ ساعت ازقرارداد بگذرد قرارداد فسخ خواهد شد و ودیعه مزبور قبل از تاریخ سررسید به صورت روزانه با نرخ روز قابل نقد شدن است.
کارکرد پیمان آتی :
- پوشش ریسک :استفاده ازاختیار فروش و خرید می تواند ریسک ناشی از تغییرات قیمت کالا و انواع نرخ ها را از بین ببرد.
- بورس بازی : در بورس بازی دو گروه وجود دارند که یک گروه به دنبال بورس بازی و استفاده از فرصت های بازار برای رسیدن به حداکثر سود هستند. این گروه به وسیله نوسانات قیمت ها به دنبال سودند و گروهی دنبال کاهش ریسک.
انواع پیمان آتی :
- پیمان آتی نرخ ارز: روشی برای کاهش ریسک نرخ ارز است که یکی از مهم ترین آن بورس بازار بین المللی پول وابسته به بورس مرکنتایل شیکاگو است و اولین آن نیز در سال ۱۹۷۲ ، انجام گرفت.
- پیمان آتی نرخ سود : این پیمان در مورد اوراق دولتی به کار می رود در امریکا و در اکثر کشورها اوراق بهادار با درآمد ثابت از طرف این قراردادها معامله می شود.
اسناد خزانه :نوعی اوراق قرضه دولتی است که با کسر به فروش می رسد و در تاریخ سرر سید با قیمت اسمی بازخرید می شود. در این صورت سودی پرداخت نمی شود و ما به التفاوت فروش و باز خرید، سود دارنده اوراق است.
قیمت فروش این اوراق از طریق نرخ تنزیل مشخص می شود
Dy=(F-P/F)*360/TY
تعداد روز قرارداد =TY قیمت فروش =P, قیمت اسمی =F, نرخ تنزیل =Dy
P=F(1-dyTy/360)
قیمت اسناد خزانه =P
BEY=F-P/P *365/TY
نرخ بازدهی اسناد خزانه =BEY
- پیمان آتی شاخص سهام : مشخصه آن عدم تحویل دارایی تعهد شده است البته از آن جا که شاخص سهام خودیک دارایی مشهود نیست و ارزش مجموعه ای از سهام است ، لذا تحویل آن غیر ممکن است . در امریکا ۴ شاخص سهام وجود دارد که شامل : S&500 نیویورک ,ولیولاین ,میجر مارکت ,
قیمت قرارداد / پیمان آتی :
قیمت آتی یک دارایی عبارت است از ، پیش بینی بازار مالی از قیمت آن دارایی در تاریخ مشخصی از آینده . قیمت آتی بر اساس انتظارات بازار پیمان آتی و مشارکت کنندگان در آن مشخص می شود بنابراین قیمت عادلانه ای وجود دارد . اما مشارکت کنندگان در بازار تنها به دنبال قیمت عادلانه نیستند بلکه به قصد پوشش ریسک و گروه دیگری به قصد بورس بازی و انتفاع در این بازار حضور می یابند در هر حال هر فرد به دنبال قیمت پیمان است.
بر این اساس قیمت قرارداد/پیمان آتی با وجود سه دسته اطلاعات زیر قابل محاسبه است :
- قیمت اوراق قرضه در بازار نقد
- نرخ سود اوراق قرضه یا سود دارایی مورد معامله(نرخ بازدهی )
- نرخ سود بازار برای دریافت وام تا تاریخ سررسید (نرخ هزینه تامین مالی )
بدون توجه به انتخاب وضعیت خرید یا فروش پیمان آتی قیمت اوراق را می توان از رابطه زیر بدست آورد.
F(t)=P+Tp(c-r(
بنابراین قیمت آتی یک دارایی عبارت است قیمت نقد دارایی به علاوه یک جز که مثبت یا منفی است . بنابراین پیمان آتی رابطه بین نرخ تامین مالی کوتاه مدت و بازدهی جاری اوراق قرضه را نشان می دهد . این فرمول فوق برای زمان کم تراز یک سال مورد استفاده بوده و سود دریافتی به صورت سود ساده است . در مدت زمان بیش از یک سال و زمانی که تقسیم سود انجام نمی شود از رابطه زیر استفاده می کنیم.
F=P+P (1+C/K)Kt-(1+r/k)kt
تفاوت قیمت آتی با قیمت نقد جاری عبارت است از هزینه نگهداری دارایی تا زمان تحویل . که معامله گران برای کسب سود نمی گذارند که اختلاف این دو قیمت از هزینه نگهداری آنان بیش تر شود.
قیمت آتی و قیمت نقد مورد انتظار نیز با هم در ارتباطند و در صورت اختلاف واضح بین آن ها از معاملات آربیتراژی استفاده می شود تا به سوی هم میل کنند.
ارزش قرارداد/ پیمان آتی:
در زمان های مختلف ارزش قرارداد / پیمان آتی برابر صفر است چرا که در صورت اختلاف قیمت شرایط آربیتراژی به وجودمی آید و معامله گران بازار بعد از انجام معاملات آربیتراژی بازار را به تعادل می کشانند در تاریخ سررسید ارزش قرارداد آتی برابر است با قیمت نقد دارایی تعهد شده و این همان خاصیت هم گرایی است.
ارزش قرارداد /پیمان آتی را در تاریخ سررسید به صورت زیر است.
Vt=Pt-F
قیمت آتی = F, قیمت نقد = p t , بازدهی قرارداد تا تاریخ سررسید =Vt
رابطه ارزش قرارداد در طول دوره قرارداد به صورت زیر است.
Vt=Ft-F/(1+r)(T-t)=(Ft-F)(1+r)-(T-t)
نرخ سود بدون ریسک =r قیمت تعیین شده در قرارداد = F , t قیمت قرارداد در تاریخ = Ftزمان باقیمانده تا سررسید = t
اگر سود به طور پیوسته محاسبه شود ارزش قرارداد آتی در طول دوره قرارداد را می توان به صورت فوق نوشت.
قرارداد اختیار معامله :
توافقی است بین فروشنده و خریدار دارایی تهعد شده , بدین صورت که دارنده اختیار حق خرید یا فروش دارایی را باقیمت مشخص و در تاریخ معین در زمان آینده خواهد داشت.
انواع اختیار معامله :
اختیار خرید : دارنده اختیار خرید می تواند در قبال ارائه اختیار در تاریخ مشخصی از آینده سهام خاص را با قیمت توافقی خریداری کند.
اختیار فروش : دارنده اختیار در قبال ارائه اختیار در تاریخ مشخصی از آینده ، می تواند سهام مورد نظر را با قابلیت توافقی به فروش برساند.
علاوه بر دو نمونه فوق اختیار معامله امریکایی و اروپایی نیز داریم . اختیار معامله امریکایی می گوید : در هر زمان اختیارمعامله پیش از سررسید قابل اعمال است و اختیار معامله اروپایی می گوید که اگر تنها در تاریخ انقضا قابل اعمال باشد . اگرپیش بینی دارنده اختیار معامله در مورد قیمت های آتی درست نباشد آن را اعمال نمی کند و تنها هزینه اندکی و به اندازهمبلغ اولیه خواهد پرداخت.
سازوکار بازار اختیار معامله :
معاملات اختیار در بازارهای مختلف به صورت معاملات اختیار در بورس شیکاگو است که در سال ۱۹۷۳ در امریکا شروع به کار کرد.
اختیار خرید در این بازارها از طریق کارگزار بورس صورت می گیرد که به عنوان نماینده است برای خرید با بهترین قیمت است. انجام معاملات از طریق مسول اجرای سفارشات ,بازارساز ,یا کارگزاران دیگر انجام می شود . سفارش به دو نوع قیمت بازار و قیمت معین است. قیمت بازار بهترین قیمت ممکن و قیمت معین قیمتی است که حداکثر سود را به سفارش دهنده برسانند.
انجام معاملات اختیار توسط موسسه پایاپای اختیار معامله صورت می گیرد . این موسسه نقش تضمین کننده برای دو طرف دارد و در هنگام معامله از طریق سپرده که ریسک نکول و ریسک نقدینگی را به حداقل می رساند صورت می گیرد.
رابطه بین اختیار معامله و پیمان آتی :
- مهم ترین تفاوت آن ها این است که منحنی سود و زیان اختیار معامله به صورت متقارن است . عدم تقارن به خاطر وجودقیمت توافقی است و در منحنی پیمان آتی ، ادامه منحنی زیر محور افقی، زیان است که در منحنی اختیار معامله به سمت محور افقی جمع می شود و نقطه شکست آن به خاطر قیمت توافقی است که عدم تقارن را باعث می شود.
- خرید هم زمان اختیار خرید و فروش در کنار پیمان آتی
- ساختار معاملاتی : در پیمان آتی قیمت در تاریخ تحویل ثابت است در حالی که در اختیار معامله قیمت های توافقیزیادی وجود دارد.
مقایسه منحنی عایدی در اختیار معامله و پیمان آتی
الف) سود و زیان اختیار خرید
ب) سود و زیان پیمان آتی خرید
ج) سود و زیان اختیار فروش
د) سود و زیان پیمان آتی فروش
استراتژی اختیار معامله :
-۱ ترکیب اختیار دو طرفه یکسان :
تحصیل یک اختیار خرید ویک اختیار فروش که دارای سررسیدهای یکسان و قیمت ها ی توافقی یکسان است . بنابراین خریدار ترکیب اختیارهای دو طرفه یکسان ، انتظار نوسانات زیادی در قیمت آینده سهام دارد. البته سرمایه گذار از آن اطلاعی ندارد و فقط به پیش بینی افزایش یا کاهش قیمت ها می پردازد . چون انتظارات افراد و پیش بینی آنان متفاوت است ,تلاقی این انتظارات بازار خرید و فروش ترکیب اختیار را مهیا می کند.
-۲ ترکیب خاص اختیار دوطرفه :
اختیار خرید و فروش با سررسید یکسان تحصیل می شود و قیمت توافقی در اختیار خرید بیش از قیمت توافقی دراختیار فروش است و خرید و فروش قرینه یک دیگرند یعنی زیان فروشنده مساوی است با سود خریدار وبر عکس.
- ترکیب اختیارهای تفاضلی (رونق و رکود)
در این بازار ترکیبی از دو اختیار خرید است که دو اختیار مزبور سررسیدهای یکسان با قیمت توافقی متفاوت دارند .یکی از آن دارای قیمت توافقی بالاتر از قیمت جاری و دیگری پایین تراز قیمت حاری است که در اولی اختیار خرید واگذار ودر دومی تحصیل می شود . و این استراتژی هنگامی اجرا می شود که سرمایه گذار دارای انتظارات قیمتی افزایشی و وقتی
انتظار کاهشی باشد از حالت رکود استفاده می کند و عکس حالت بالاست.
۴٫ترکیب اختیارهای تفاضلی پروانه ای :
تحصیل و واگذاری هم زمان اختیار خرید در این حالت صورت می گیرد . بدین صورت که دو اختیار خرید یکی با قیمت پایین و دیگری بالا تحصیل می شود و هم زمان یک اختیار با قیمت توافقی بین این دو اختیار واگذار می شود.
کاربردهای اختیار معامله :
- پوشش ریسک احتمالی (فروش ریسک )
- بورس بازی و استفاده از این ابزار برای حداکثر کردن منافع و بازدهی هنگام تغییر قیمت
- آربیتراژ,استفاده از اختلاف قیمت ها در بازارهای مختلف و استفاده از این ابزار برای ایجاد دارایی های بدون ریسک
-۴ ایجاد درآمد از طریق واگذاری اختیار معامله
ارزش ذاتی اختیار معامله :
ارزش ذاتی اختیار معامله عایدی ناشی از اعمال اختیار تعریف می شود . تفاضل ارزش معاملاتی دارایی تعهد شده وقیمت توافقی
Max(Is-KI,0)
قیمت توافقی = K, قیمت جاری بازار دارایی تعهد شده =S
اختیار خرید اعمال و با قیمت توافقی دارایی با قیمت کم تری از قیمت جاری بازار خریداری شود، دارایی به S>K اگر
سود این معامله عاید خواهد شد. S-K قیمت جاری فروخته شده و به اندازه
دارایی با قیمت کم تری در بازار قابل خرید باشد و اختیار خرید اعمال نشود، ارزش ذاتی اختیار صفر خواهد S<=””>
شد بنابراین ارزش ذاتی عبارت است از
Max (s-k),0
دارایی با قیمت بیش تری در بازار به فروش رسد، اختیار فروش اعمال نمی شود. s>k در اختیار فروش اگرخریداری شود و دارایی خریداری شده طبق اختیار فروش به s باشد دارایی مورد نظر در بازار به قیمت s<=”” k=”” برابر=”” آن=”” از=”” ناشی=”” سود=”” رسد،=”” فروش=”” به=”” s-k=”” است=”” عبارت=”” ذاتی=”” ارزش=”” بنابراین=”” اگراست.=””>
Max (s-k),0ارزش زمانی+ارزش ذاتی =ارزش کل
ارزش زمانی عبارت است ازاحتمال کاهش قیمت سهام و درنتیجه افزایش ارزش اختیار که اح تمال وقوع آن تا تاریخ سررسید باشد.
علت این نامگذاری این است که زمان فرصت احتمال فروش را به دارنده می دهد و به همین علت ارزش کل برابر با ارزش ذاتی +ارزش زمانی است. در تاریخ سررسید ارزش زمانی صفر و ارزش کل برابر با ارزش ذاتی می شود.
عوامل موثر بر قیمت اختیار معامله :
- قیمت جاری بازار دارایی تعهد شده :
اگر قیمت جاری افزایش یابد با اعمال اختیار ,اختیار سود آور بوده و ارزش اختیار زیاد می شود وچون ارزش اختیار ازقیمت دارایی تعهد شده نیز بیش تر نمی شود ارزش اختیار صفر و کوچک تر از آن نمی شود.
- قیمت توافقی اختیار معامله :
کاهش قیمت توافقی اختیار باعث افزایش عایدی اختیار خواهد شد و بر عکس.
- تغییر پذیری اختیار دارایی تعهد شده :
احتمال تغییرات قیمت یا نوسانات از طریق نماد واریانس قیمت در دوره مشخص از زمان قابل تعریف است.
- زمان تا سررسید :
در اثر طولانی شدن زمان احتمال نوسانات افزایش می یابد چون شرایط عدم اطمینان قوی تر را باعث می شود
-۵ نرخ سود بدون ریسک :
افزایش این نرخ باعث افزایش نرخ پول و به دنبال آن افزایش نرخ عایدی مورد انتظار سهام و یا دارایی می شود
r =Ln(1+i)
نرخ سود موثر سالانه = I, نرخ سود بدون ریسک = r
- تعادل اختیار خرید و فروش:
در رابطه تعادل اختیار خرید و فروش بحث براعمال اختیار در تاریخ سررسید است و بنابراین این رابطه برای اختیارمعامله اروپایی صادق است و اختیار معامله امریکایی چنین تعادلی ندارد
روش دو جمله ای اختیار معامله :
- نمونه دوجمله ای یک دوره ای :
در نمونه دو جمله ای سهام در پایان دوره می تواند افزایش یا کاهش یابد و اگر نرخ سود بدون ریسک کوچک تر ازقیمت سهام باشد سرمایه گذار با نرخ بدون ریسک وام گرفته و در دارایی سرمایه گذاری کرده و در پایان دوره بدون توجه به نرخ قیمت ها سود می برد . به عکس آن حالت هیچ سرمایه گذاری در سهام ریسکی سرمایه گذاری نخواهد کرد . البته در شرایطی که سرمایه گذاران نسبت به ریسک خنثی باشند سرمایه گذاری در تمام دارایی ها دارای ارزش فعلی با نرخوبدون ریسک خواهد بود.
C=pcu+(1-p)cd/(1+r)
ارزش اختیارخرید اگر قیمت سهام افزایش یابد = cu , احتمال افزایش قیمت سهام =P
ارزش اختیار خرید اگر قیمت سهام کاهش می یابد. = cd 1- =احتمال کاهش قیمت سهام p
- نمونه دو جمله ای دو دوره ای :
این روش همان نمونه یک دوره ای است که در دو مرحله صورت می گیرد در دوره دوم باید ما به التفاوت سهام
خریداری شده یا وام گرفته شده و مورد نیاز خریده شود.
CT-2=p2CT,uu +2p(1-p) ct,ud+(1-p)2cTdd/(1+r)2
یکی از روش های بررسی روابط علّی بین متغیرها مدل معادلات ساختاری می باشد. از این روش تحت عنوان مدل علّی یاد شده است. هنگامی که داده های به دست آمده از نمونه به صورت ماتریس همبستگی یا کوواریانس درآید و توسط مجموعه ای از معادلات رگرسیون تعریف شود، مدل را می توان با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل تحلیل نمود و برازش آن را برای جامعه ای که نمونه از آن استخراج شده آزمود ( آذر،۱۳۸۱ ، ۶۰-۶۱) . در واقع اساس تحلیل در برنامه لیزرل بر مبنای ماتریس کواریانس یا همبستگی بین متغیرها می باشد (وظیفه دوست و فرخیان،۱۳۸۸ ، ۱۴۸) . لذا در تحقیق حاضر همبستگی میان متغیرهای تحقیق محاسبه گردید که نتایج آن در جدول ۴-۱۲ ارائه شده است. نتایج نشان می دهند که بین همه متغیرهای موجود در مدل تحقیق در سطح خطای ۵ درصد همبستگی وجود دارد. بنابراین هرگونه تغییر در یکی از متغیرها با تغییری هم جهت در سایر متغیرها همراه خواهد بود. با توجه به وجود همبستگی بین متغیرهای مدل، در ادامه برای تعیین نوع و میزان اثر هر یک از متغیرها بر یکدیگر از روش مدل سازی معادلات ساختاری استفاده میشود.
جدول ۴-۱۲- ماتریس همبستگی متغیرهای تحقیق
| برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید. |
ب- سرمایه ساختاری: ابزاری برای تقسیم کردن و انتقال دانش به کار می رود.
ج- سرمایه رابطه ای که عبارت از روابطی است که در تجارت ایجاد ارزش می کند(زاهدی و لطفی زاده، ۱۳۸۸).
سرمایه فکری به وسیله تعامل میان هر یک از عناصر سرمایه انسانی، ساختار و رابطه خلق می شود)بونتیس[۱۴]،۲۰۰۰، ص۲۵۱-۲۲۶). سرمایه انسانی به تنهایی قادر به ایجاد تفاوت نیست مگر آنکه با دو عنصر دیگر همراه شود. هر یک از این عوامل در شکل شماره(۲-۱)تشریح و توصیف شده است.
سرمایه فکری
سرمایه ساختاری
فرهنگ سازمانی
ارزشهای شرکت
فلسفه مدیریتی
فرایندها و عادات
فرایند های رسمی
فرایند های مدیریتی
داده و اطلاعات
دانش
اختراعات
رموز تجاری
سرمایه انسانی
دانش و مهارت
تجربه کاری
توانائیها
لیاقت شغلی
رویه کاری
انعطاف پذیری
وفاداری کارکنان
رضایت کارکنان
یادگیری
خلاقیت
سرمایه رابطه ای
روابط رسمی
روابط غیر رسمی
شبکه اجتماعی
شرکا
اتحاد و همبستگی
علائم تجاری
اعتماد
شهرت شرکت
وفاداری مشتری
قراردادهای رسمی
شکل(۲-۱): اجزاء سرمایه فکری سازمان(دستگیر،۱۳۸۸، ص ۳۲)
۲-۲-۴-۱- سرمایه انسانی
سرمایه انسانی مهمترین دارایی یک سازمان و منبع خلاقیت و نوآوری است. در یک سازمان دارایی های دانشی ضمنی کارکنان یکی از حیاتی ترین اجزایی است که بر عملکرد سازمان تاثیر بسزایی دارد. با این وجود تنها، وجود دانش ضمنی برای عملکرد خوب در یک سازمان کافی نیست. هدف، تبدیل دانش ضمنی کارکنان به دانش آشکار در تمامی سطوح سازمان است. بدین ترتیب ایجاد ارزش در سازمان امکان پذیر خواهد بود. سرمایه انسانی حاصل جمع دانش حرفه ای کارکنان، توانایی های رهبری، ریسک پذیری، توانایی های حل مسئله است (بزبورا[۱۵]، ۲۰۰۴).
سرمایه انسانی اساس سرمایه فکری را تشکیل می دهد. به عبارت دیگر یک جزء اصلی و اولیه برای اجرای فعالیت های سرمایه فکری به حساب می آید. سرمایه انسانی شامل عواملی است نظیر دانش کارکنان، مهارت، تونایی و نگرش آنان است، در نتیجه این عوامل، کارکنان به عملکردی ترغیب می شوند، که مشتریان مایلند بابت آن پول بپردازند و سود شرکت از آن راه به دست می آید. سرمایه مشتری و سرمایه ساختار به سرمایه انسانی وابسته هستند. به عبارت دیگر سرمایه انسانی می تواند دانش شرکت را به ارزش بازار تبدیل کند و این امر تبدیل شدن به دو سرمایه دیگر (مشتری و ساختار) انجام پذیر می سازد. به عبارت دیگر سرمایه انسانی شکل عملیاتی دو بخش دیگر سرمایه فکری است. این در حالی است که سرمایه انسانی می تواند اطلاعات و دانش نا مرتبط و بی اهمیت را به برون داده و سود مفید تبدیل کند و به این ترتیب یک تغییر و تبدیل کلی انجام می دهد (زاهدی و لطفی زاده، ۱۳۸۸، ص۴۵-۴۴).
گر چه در یک سازمان یادگیرنده کارکنان به عنوان مهم ترین در نظر گرفته می شوند، آن ها در تملک سازمان نیستند. اما سؤال مطرح اینکه آیا دانش جدید ایجاد شده توسط کارکنان متعلق به سازمان است یا خیر؟ برای مثال، برنامه ریز نرم افزار یک شرکت که در تعطیلات آخر هفته در منزل یک برنامه تدوین می کند، آیا شرکت هنوز می تواند ادعا کند که این برنامه متعلق به شرکت است؟
سرمایه انسانی سبب شده است که سازمان ها تا حد زیادی به دانش و مهارت های کارکنان برای ایجاد درآمد و رشد و همچنین، بهبود کارائی و بهره وری متکی شوند. منافع زیادی را می توان از اطلاعات بیشتر درباره سرمایه انسانی به دست آورد. بر اساس این اطلاعات می توان منابع انسانی را به طور موثرتری در درون سازمان ها تخصیص داد و شکاف های مهارتی و توانایی های منابع انسانی را به آسانی تشخیص داد. به علاوه، سرمایه انسانی تسهیل کننده تهیه اطلاعات جامع تر برای سرمایه گذاران یا سرمایه گذاران بالقوه است. با وجود اهمیت روزافزون سرمایه انسانی، بیشتر سازمان ها هنوز طبق روال سنتی، پولی را که برای توسعه منابع انسانی صرف می کنند، در صورتحساب های مالی به عنوان یک هزینه و نه سرمایه گذاری گزارش می کنند(روس، ۱۹۹۷).
۲-۲-۴-۲- سرمایه ساختاری
سرمایه ساختاری، دانش موجود در سازمان است. این سرمایه به کل شرکت تعلق دارد و می توان آن را بازآفرینی کرد و با دیگران مبادله کرد. روس و همکارانش معتقدند که سرمایه ساختاری چیزی است، هنگامی که کارکنان شب به خانه می روند در شرکت باقی می ماند و شامل همه ذخایر غیر انسانی دانش در سازمان می شود که در برگیرنده پایگاه های داده، نمودارهای سازمانی، دستورالعمل های اجرایی فرایندها، استراتژی ها، برنامه های اجرایی و به طور کلی هر آنچه که ارزش آن برای سازمان بالاتر از ارزش مادی اش باشد، است. به دلیل تنوع اجزای سرمایه ساختاری، معمولا آن را به سرمایه سازمانی، فرایند و ابداعی تفکیک می کنند(روس و روس[۱۶]، ۱۹۹۷).
سرمایه سازمانی شامل سیستم هایی برای نیرو بخشی و اهرم کردن توانایی های سازمان است. سرمایه فرآیندی دربردارنده تکنیک ها، رویه ها و برنامه هایی برای انجام و بهبود حمل کالاها و خدمات است. سرمایه ابداعی هم حاوی دارایی های فکری و دارایی های نامشهود است. دارایی های فکری، حقوق تجاری حمایت شده از قبیل حق تالیف و علائم تجاری است. دارایی های نامشهود، سایر استعدادهایی است که سازمان بدان وسیله فعالیت می کند. سرمایه ساختاری، دامنه گسترده ای از عناصر ضروری را پ
| دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir |
وشش می دهد. مهمترین آنها معمولاً شامل:
۱- فرایندهای مهم اجرایی سازمان
۲- چگونگی ساختاربندی آنها
۳- سیاستها، جریانهای اطلاعاتی و عناصر پایگاه های داده
۴- رهبری و سبک مدیریت آن
۵- فرهنگ سازمان
۶- طرحهای پاداش کارکنان است.
یکی از صاحب نظران سرمایه فکری سرمایه ساختار را از ستون های اصلی ایجاد سازمان های یاد گیرنده می داند. به نظر او اگر سازمان کارکنانی با توانایی بالا، ولی سیستم ها و رویه های ضعیفی داشته باشد، همین امر مانع از رسیدن سازمان به سطح خوب عملکرد خواهد بود (بونتیس[۱۷]، ۲۰۰۳). سرمایه ساختار محیطی ایجاد می کند که دانش از طریق آن، خلق و آماده ورود به بازار می شود(اسویبای[۱۸]، ۱۹۹۷). سرمایه ساختاری یک سازمان باید نقشه و راهنمایی برای دارایی های سرمایه فکری ایجاد کند. برای مثال، کجا به دنبال دانش بگردیم و یا چه فردی بهترین مهارت ها را داراست؟ تنها دانش سازمان که باید به عنوان راهنما استفاده شود، دانشی است که مستقیماً با استراتژی های اصلی سازمان مرتبط است. این دانش باید منجر به نتایج عملکرد بهتر شود. اگر به دنبال یافتن چیزی باشید، با انبوهی از اطلاعات بی معنا مواجه خواهید شد که نیازمند مرتب سازی برای یافتن هدف مورد نظر است (علوی،۱۳۸۶، ص۱۳۴).
از نظر سعدی خراج به قدری مهم است که وقتی او در تبریز به ملاقات آبا قآن پادشاه مغول می رود. آن پادشاه از او می خواهد که او را موعظه ای بکند. سعدی چند جمله ای بر سبیل موعظه گفته و در پایان دو بیت شعر برای او می خواند که از اهمیت به سزایی برخوردار است.
شهی که پاس رعیت نگاه می دارد حلال باد خراجش که مزد چوپانیست
و گر نه راعی خلق است زهر مارش باد که هر چه می خورد او جزیت مسلمانی است
کلیات،۸۱۵
بر اساس نظر عبدالکریم سروش در مراسم سخنرانی سعدی شناسی در استکهلم پایتخت سوئد در این شعر سعدی، چند مفهوم نشسته است. یکی مفهوم شاه و سلطنت است. «شهی که پاس رعیت نگاه دارد» دومین مفهوم پاس نگاه داشتن است، حرمت نهادن است و کسب رضایت کردن است و سومین مفهوم رعیت است در مقابل شاه، در بیت دوّم سخن از حلال و حرام می رود و مفهوم خراج یعنی مالیاتی که سلطان می گیرد و حلال بودن و یا حرام بودن او را تشریح می کند و سلطان را به منزله چوپان می داند که این چوپان مزد چوپانی خود را می گیرد.
در بیت دوّم دو مفهوم وجود دارد. یکی مفهوم جزیه است و یکی مفهوم مسلمانی است. مفهوم جزیه طبق آن مسلمانان مالیاتی را به حکومت می پردازند و کسانی که غیرمسلمان هستند و جز اقلیت های رسمی دینی به شمار می روند. زکات نمی دهند امّا مالیات دیگر می دهند که نام آن مالیات جزیه است و از مسلمانان جزیه گرفتن امری ناشناخته است. لذا سعدی در این بیت چنین مفهوم متناقضی را بکار برده است. برای اینکه آن حرمت را به نحو برجسته ای نشان بدهد. او در این دو بیت نه کلمه حق را بکار برده و نه کلمه تکلیف را. بلکه یک کلمه ای به نام پاس رعیت یعنی حرمت نهادن به رعیت را بکار برده است ودر قالب پند و اندرز موارد را به پادشاه مغول گوشزد کرده است.
| برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت ۴۰y.ir مراجعه نمایید. |
۴-۵- ۸ فقر و ثروت:
فقر یعنی ناتوانی انسان در تأمین حد کافی نیازمندی های بنیادی خود به منظور رسیدن به یک زندگی آبرومند و شایسته و به عنوان شرط لازم در رسیدن به سوی کمال است و مفهوم مخالف ثروت است. فقیر کسی است که ثروتی از آن خود ندارد و نیازمند پول می باشد.
ثروت یعنی جمع کردن مال و اموال و ثروتمند کسی است که اندیشه غنی دارد و خود را فقیر و نیازمند پول نمی بیند و به پول احساس نیاز نمی کند. لذا در بینش اخلاقی اسلام، فقر و ثروت می تواند عامل سقوط یا صعود انسان شود. مال و ثروتی که آدمی را از انسانیت، معنویت و خدا دور سازد. نه تنها مفید و مؤثر نیست بلکه زیان آور و خطر آفرین است. در مقابل اگر فقر موجب دوری انسان از شیطان صفتی، فتنه انگیزی، ظلم پروری و تبهکاری، غفلت و خوش گذرانی شود. نه تنها مورد نکوهش نیست بلکه شایسته ستایش است. مال و ثروت حلال باعث زندگی راحت، آرامش روانی، وسیله آزمایش الهی، مایه برکت و پوشاننده عیب ها است و پیامبر اکرم (ص) فرمود: اگر نان نباشد قادر بر انجام روزه و خواندن نماز و ادای واجبات الهی نخواهیم بود.
میهن باستانی ما از محصولات طبیعی و صنعتی غنی و سرشار برخوردار بوده است. امّا بنا بر موجودیت نظام های ظالمانه و غیرعادلانه در این سرزمین حاصل خیز، نعمات مادی به آنانی که خود آفریدگان ثروت بودند، ارزانی نمی گردید. در چهارچوب همین عوامل بازدارنده اقتصادی و ساختارهای سیاسی متناسب به آن بوده که جامعه به صورت کلی به دو بخش «فقیر، بینوا و مستمند» و « غنی، دارا و ثروتمند» تقسیم گردیده است. در رابطه با فقر و ثروت مباحث فراوانی در ادبیات کلاسیک وجود دارد. این که فقر یا ثروت کدام یک برتری دارد، برخی ها ثروت را بر فقر ترجیح داده و برخی فقر را بهتر دانسته اند. سعدی از شاعرانی است که در آثار خود بیش از دیگران مباحث و حکایات فراوانی برای این دو مقوله تحت عنوان درویش و توانگر آورده است که اهم این موارد بدین شرح می باشد.
«حکما گفته اند توانگری به هنر است نه به مال و بزرگی به عقل است نه به سال»
کلیات،۴۳
«توانگری نه به مال است پیش اهل کمال که مال تا لب گور است و بعد از آن اعمال»
کلیات،۷۳۰
شیخ سعدی، فرا خور قلم و توانایی خویش در آثار منثور و منظومی که به یادگار گذاشته است به بررسی توانایی و توانگری پرداخته است و می گوید:
«حکما گفته اند توانگری به قناعت به از توانگری به بضاعت»
کلیات،۱۷۷
قناعت توانگر کند مرد را خبر کن حریص جهانگرد را
کلیات،۳۳۳
قناعت کن ای نفس بر اندکی که سلطان و درویش بینی یکی
کلیات،۳۳۴
در گلستان با حکایت ملک زاده ای مواجه می شویم که میراث بی شماری از پدر برایش باقی مانده و او سعی در خرج کردن و بخشش آن دارد. مردی او را مذمت کرده که این کار موجب تنگدستی تو خواهد شد. اما ملک زاده بخشش را جزء لازم و ضروری توانگری دانسته و این گونه پاسخ می دهد:
«قارون هلاک شد که چهل خانه گنج داشت نوشیروان نمرد که نام نکو گذاشت»
کلیات،۵۵
آن گونه که از سبک نگارش سعدی بر می آید وی توانگری را می ستاید که با مردم و برای مردم باشد. بنابراین به آنهایی که دستی در جیب دارند و نانی بر سفره خطاب می کند:
به روزگار سلامت شکستگان دریاب که جبر خاطر مسکین بلا نگرداند
چو سائل از تو به زاری طلب کند چیزی بده وگر نه ستمگر به زور بستاند
کلیات،۸۰
دریاب کنون که نعمتت هست به دست کاین دولت و ملک می رود دست به دست
کلیات،۶۳
ظالم برفت و قاعده زشت ازو بماند عادل برفت و نام نکو یادگار کرد
کلیات،۸۷۲
در جای دیگری درویشان را از شکایت بر حذر داشته و اینگونه می سراید:
مکن زگردش گیتی شکایت ای درویش که تیره بختی اگر هم بر این نسق مردی
توانگرا چو دل و دست کامرانت هست بخور ببخش که دنیا و آخرت بردی
کلیات،۱۷۰
چو بینی توانگر سر از کبر مست برو شکر یزدان کن ای تنگدست
کلیات،۳۳۹
در بخش دیگری بر حال توانگرانی که قدر عافیت را نمی دانند تأسف خورده و چنین زمزمه می کند:
بنالید درویش از ضعف حال بر تندرویی خداوند مال
نه دینار دادش سیهدل نه دانگ بر او زد به سر باری از طنز بانگ
دل سائل از جور او خون گرفت سر از غم برآورد و گفت ای شگفت
توانگر ترش روی، باری، چراست؟ مگر می نترسد زتلخی خواست؟
کلیات،۲۶۳
سعدی توانگران بخیل را اینگونه توصیف می کند:
بخیل توانگر به دینار و سیم طلسمی است بالای گنجی مقیم
کلیات،۲۷۴
حتی جایی در گلستان از مسائل اعتقادی بهره می گیرد. تا گروهی دیگر از ممسکان را نشان دهد و حکایتی نقل می کند: «توانگر بخیل را پسری رنجور بود. نیک خواهانش گفتند: مصلحت آن است که ختم قرآن کنی از بهر وی تا بذل قربانی. لختی به اندیشه فرو رفت و گفت مصحف مهجور اولی تر است که گله ی دور، صاحب دلی بشنید و گفت: ختمش به علت آن اختیار آمد که قرآن بر سر زبان است و زر در میان جان.
دریغا گردن طاعت نهادن گرش همراه بودی دست دادن
به دیناری چو خر در گل بمانند ورالحمدی بخواهی صد بخوانند
کلیات،۱۵۱
به غیر از این حکایات و ابیات کوتاه حکایت سر تا سر جدال سعدی با مدعی بحث توانگری و درویشی است. امّا چرا سعدی که به گفته ی خویش نمک پرورده ی خاندان توانگران است. قلم در این راه می زند و پرده از کار توانگران بر می دارد. و می گوید:
درویش را دست قدرت بسته است و توانگر را پای ارادت شکسته.
کریمان را به دست اندر درم نیست خداوندان نعمت را کرم نیست
کلیات،۱۶۴
