وبلاگ

– مضامین عاشورایی و عرفانی
مضامین عاشورایی و عرفانی در ساختار حماسی شعر جنگ، جایگاه ویژهای دارد. شاعران، جنگ را تجدید حماسهی خونین کربلا میدانند و با بهره گرفتن از واژگان و تلمیحات عاشورایی به این موضوع
میپردازند. واژگان و تعبیرات عرفانی نیز در قالبهای گوناگون شعر برای بیان عارفانه و عاشقانهی مضامین جنگ به کار رفتهاند؛ مثل:

۴-۳- قالبهای شعر دفاع مقدّس
یکی از ویژگیهای اساسی شعر جنگ، کاربرد قالبهای مختلف شعری، برای بیان مفاهیم و مضامین جنگ و مسائل پیرامون آن است، تا جایی که بیشتر شعرا، در این قالبها به ویژه غزل و رباعی طبع آزمایی کرده و هر یک در جهت دستیابی به زبان و سبکی خاص کوشیده اند.
– غزل
غزل یکی از مرسومترین قالبهای شعر دفاع مقدّس است. شاعران به دلیل ظرفیتی که غزل در پیشینهی خود، برای بیان مفاهیم عرفانی و معنوی نشان داده بود، این قالب را ظرف مناسبی برای بیان بسیاری از عواطف معنوی و روحانی یافتند. این عواطف، با روح حماسه در آمیخت و این آمیختگی ظرفیتهای نوینی را برای غزل به وجود آورد.
«ویژگی اصلی غزل جنگ، سادگی، زلالی، ونزدیکی به زبان محاوره است. درست برعکس
غزل سرایان کلاسیک که درهربیتی چندین صفت لفظی و معنوی را ردیف میکنند.»(ترابی،۱۳۷۵،
ص ۱۶۴) با وجود این ویژگی، گروهی از شاعران جنگ، ضمن اعتقاد به نو آوری و کوشش برای طراوت زبان، نسبت به ابزار و شیوههایی که قلههای پیشین غزل به کارگرفتهاند، بی توجه نماندند و کوشیدند تا از صنایعی چون جناس، مراعات نظیر، اغراق، متناقضنما و ایهام استفاده کنند؛ البته دغدغهی نو آوری و پرهیزاز تکرار، غالباً مانع از این بود که این صنایع به تکلّف و تصنّع بر شعر تحمیل شوند.«صنایع شعر این دوره، به تبع ساخت و بافت زبان به گونهای درخور تازگیهای شعر این گروه، مورد استفاده قرار گرفته است.» (باقری و محمدی، ۱۳۷۲، صص ۲۵-۲۱) زکریا اخلاقی در بیت ذیل برای بیان مفهوم خود از صنعت تناسب استفاده کرده است:

ترکیب سازی، از جمله اساسیترین نوآوریهای غزل جنگ است. واژگان این نوع غزلها، صلابت خاصی دارند و به گونهای که میتوان گفت در بعضی موارد واژه ها تغزلی نیستند. ضمیر جمع نیز، در غزلهای جنگ بسیار به کار رفته است. با تلفیق حماسه و عرفان، تعبیرات و اصطلاحات عرفانی در غزلیات حماسی- عرفانی جنگ نمود خاصی یافت؛ چنان که بسامد واژگان و ترکیباتی چون شوق، جذبه، تجلّی، باده، بوستان، ملکوت، نغمهی حزن و وادی حسرت قابل توجه است.
سوگ سرودهها، از بهترین غزلهای جنگ هستند، که در رثای شهدا سروده شدهاند. در اغلب این سوگ سرودهها «شهادت» به عنوان حماسهای باشکوه، ظهور پیدا میکند و شهید نیز، به جای محبوب غزلهای کهن مینشیند. این قبیل از اشعار، از عاطفه سرشارند و لطافت خاصی دارند. شاعر در این سوگ سرودهها خود را متهم میکند و از ماندن خود ناراحت است؛ مانند: