وبلاگ

– در این زبانزد بین نَمردَه ، بِبَرده از نظر صنایع بدیعی نوعی سجع متوازن بکار گرفته شده است. همچنین واژه خر با نعل تناسب دارد. اما آنچه که در این زبانزد نهفته است شخصیت آدمهایی است که مفتخور و فرصت طلبند، و از اخلاقیکسانی برخوردار نمی باشند. به دیگر سخن افرادی دمدمی مزاج هستند و در یکجا قرار و آرامی ندارند.
n عزادار حسینه ، نقاره زَنَه یزیده. عزادار حسین است ولی زننده ساز برای یزید هم هست.
azādārə huseynə naqrə zanə yazidə.
n شمرا اَمرَ ایسا، ایمام حسین کَبه زنه. با شمر است اما از امام حسین میگوید.
šamrə āmra isā imam huseynə gaba zanə.
– این زبانزدها نشان دهنده شخصیت آدمهای دورو و منافق صفت، فرصت طلب است، آدمهایی که ظاهر و باطن آنان با هم مطابقت ندارد، دارای شخصیت متناقض هستند آثار مخربّی بر جامعه میگذارند. این گونه افراد باعث فساد در جامعه میشوند.
– ظاهری بس آراسته، باطنی بس خراب. خوش ظاهر و بد باطن.
۴-۳-۳-۷ شخصّیتمنفی(بی رحم)
n ایِنه چوُم مِیخه ، اینَه دیل سِخَه. چشمش شبیه میخ است و دلش به مانند سیخ .
inə čum mexə inə dilə sixə.
– این زبانزد را از نظر صنایع بدیعی میتوان مورد بررسی قرار داد. دو واژه میخه، سیخه، از نظر صنایع ادبی سجع متوازن دارد، چرا که هم در وزن و هم در حرف روی با هم یکسان هستند. و از نظر زیباییشناختی هنگام بیان، نوعی هارمونی در آنها حکم فرماست که در ذهن شنونده اثرپذیری آن بیشتر است، و میتوان نتیجه گرفت که زبانزدها در عین سادگی، در القای مفاهیم و بازخورد بسیار تأثیرگذار هستند .به دیگر سخن این که زبانزدها با حداقل الفاظ حداکثر معنی را ارائه میدهند، واین گونه ویژگی از نمونه های عالی ایجاز به شمار میرود.
همان طوری که قبلا در مبحث شخصیت ذکر گردید، اکثر زبانزدهای این بخش به صورت جمله های خبری نقل شده است. هدف از آوردن چنین زبانزدهایی به صورت جمله خبری، آنجا که تخریب شخصیتی خاص مدنظراست، توبیخ وملامت میرساند.
اما آنچه که این زبانزد در خود نهفته دارد، بیان شخصیت آدمهای حسود است در عین این که چشمش نهایت حسادت را دارد، به همان اندازه نیز دلش قساوت و بیرحمی را دارد.
۴-۳-۳-۸ شخصّیت منفی(غریزی عجول )
n از هَولَ هلیم، تَئنِ مِن دَکَتَه. از عشق هلیم درون دیگ افتاد.
az howle halim te:nə me:n dəkatə.
n اینَه آتَش خیلی تُوندَه آتش وی خیلی داغ است.
inə ātaš xeyli tundə.
n اینَه اسپ نارنج دارَ ، دَوَستَه نَا. اسبش زیر درخت نارنج بسته است.
inə asp nāranj dār dəvasta na.
n بِئس اَمی لَبلَه بی جیر بَایی، تو بگو انگورهَ یا آغوزهَ
اجازه بده تا سبد از بالای درخت به پایین بیاید، سپس تو بگو انگوره یا گردو است.
be:s ami labla bi jir ba-i to bogu angora ya āquza.
n چوتُو تی ماره شوکوم مئن بِئسیی! چگونه در شکم مادرت ماندهای!
čutu ti mārə šukumə me:n beysey.
n گُو با پُوست خُورَاَ. گاو را با پوستش میخورد.
gow bā pusət xura.
n هف ماهه به دونیا بَمَه. هفت ماهه به دنیا آمده است.
haf māhə be donyā bama.
n هیزار تا آغوَز بَداری، اِنَه خُولَه ره کمه. هزار تا گردو هم داشته باشی، برای سوراخ این کم است.
hizār ta āquz bədāri, inə xulārə kəmə.
زبانزدهای بالا شخصیت آدمهای عجول را نشان میدهد. بدون اینکه تأملی در کاری داشته باشند، مُصر به انجام آن هستند و همچنین شخصیت آدمهای حریص و طمعکار را نشان میدهد.
۴-۳-۳-۹ شخصّیت منفی(غریزی خسیس )
n حَاج حاجیَه ، کرایه خُونَه فَگیرَه. از پرستو اجاره بهاء خانه میگیرد.
hāj hāji yə kerāya xuna fagira.
n دهشی ویسی، تا کربلا شه. به خاطر دهشاهی تا کربلا میرود.
daši vasi tā karbəlā šə.
n سایه دیمه نشینَه ، یخ، نیهینا. حاضر در سایه بشیند ولی یخ نخرد.
sāye dima nišina yax nihina.
n فِیّلیَ به جایَ دووازاری ویگیرَه. آب دهان را به جای سکّه دوقرآنی بر می دارد.
filli bejāy dovāzāri vigirə.
n نی یارا، اَدامس بوجُویی، بالگی یَا، اینَه وشتایی بیگیریَ.
جرأت نمیکند آدامس بجود، شاید گرسنهاش شود.
ni yārā adams buju-i, bālkiya inə vaštā-i bigiriyə.
– آنچه که از زبانزدهای مذکور برداشت میگردد، شخصیت آدمهای خسیس است. از آنجایی که هرگز بذل و بخشش نکردهاند، لذا روحیه توانگری خودشان را از دست داده اند. خسیس به آدمی گفته میشود که مال و ثروت دارد، ولی توانایی استفاده آن را ندارد. این نوع شخصیت در هر فرهنگی مورد ذّم قرار گرفته است.
n آفتوئه لگن[۲۹] هف دس ، شام و نهار هیچی. آفتاب لگن هفت دست، شام و ناهار هیچ چیز.
āftow.ə lagan haf das , šām-u nəhār hičči.
n تورف خوره، ماهی سفید گُورش زَنَه. ترب میخورد آروغ ماهی سفید میزند.
turf xorə māhi sifidə goraš zanə.
n تی عرسی روز، سوما پالون اَمرَا، اَو آرَمَ. روز عروسی تو با آبکش آب میآورم.
ti arsi rozə sumā pālonə āmra ow ārəma.