وبلاگ

لذا بحرین قدیم یا ناحیۀ قدیمی بحرین شامل: کویت، احساء، قطر و در نهایت مجمع الجزایر بحرین کنونی می شود.
دربارۀ مرزهای این ناحیه گفته شده که بحرین، از سمت مغرب به سرزمین یمامه متصل است[۲۶] و از سمت شمال به بصره و از جنوب به عمان می رسد.[۲۷]

4. مهمترین شهرها و مناطق بحرین
5. هجر

هَجَر[۲۸] از مناطق تاریخی بحرین در ناحیه احساء است. بلاذری، سیبخت گماشتۀ ساسانیان در بحرین را «مرزبانِ هجر» نامیده است.[۲۹]
این سرزمین، مدت ها مرکز بحرین بوده است[۳۰] و گاهی به همۀ این منطقه نیز، هجر اطلاق می شده است.[۳۱]
ابن حوقل از آن به عنوان بزرگترین شهر بحرین یاد کرده است.[۳۲]
در جاهلیت هجر در ربیع الآخر هر سال محل برگزاری بازار سالیانۀ عربی بوده است.[۳۳]
سوید بن قیس می گوید من و مخرمه عبدی از هجر پارچه هایی را آورده بودیم که رسول خداˆ از آنها شلواری را خریداری کرد.[۳۴]
در حدیث «اذا بلغ الماء قلتین بقلال هجر لم یحمل خبثاً»[۳۵] برخی هجر را هجر بحرین دانسته اند، اگرچه مشهور خلاف آن است.
گفتنی است هجر، دارای خرمای زیاد و مرغوبی بوده است تا جایی که معادل ضر ب المثل فارسیِ «زیره به کرمان بردن» عرب گفته است: لمستبضع التمر إلی هجر؛[۳۶] کجالب التمر الی هجر؛[۳۷] و یا به صورتی که در کلام امیرالمؤمنین† نیز مورد استشهاد قرار گرفته است «کناقل التمر الی هجر».[۳۸]
امروزه از هجر چیزی باقی نیست و جای آن شهر هفوف قرار دارد.[۳۹]

2. المُشَقّر

این شهر در واقع دژ و قلعه ای بوده است در هجر[۴۰] که ابن الاعرابی از آن با تعبیر «مدینه عظیمه قدیحه فی وسط قلعه» یاد کرده است.[۴۱]
مشقر مرکز سیاسی بوده، مسجد جامع داشته[۴۲] و بازار سالیانۀ عرب در ماه جمادی الاول، در آن برپا میشده است.[۴۳]
آزادفر پسر گشنسب، مشهور به مُکعبَر (شمشیر زن)، عامل خسرو انوشیروان (۵۳۱ ـ ۵۷۹م) به کمک هوذه بن علی حنفی از بزرگان یمامه، بنی تمیم را در مشقر، به جرم غارت کاروانِ خراجی که از یمن برای دربار ساسانی میرفت، سخت سرکوب و قتل عام نمود.[۴۴]
امروزه شهری به این نام وجود ندارد و از بین رفته است.[۴۵]
در حدیث وَفد عبدالقیس، که پیامبر اکرم ˆ از منذر بن عائذ، دربارۀ قریهها و دهات ایشان پرسش نمود، آن حضرت از مشقَّر نیز نام بردهاند.[۴۶]

3. الصّفا

ابن فقیه آن را قصبۀ هَجَر دانسته است و میگوید بین صفا و مُشقَّر رودی است که آن را عین مینامند.[۴۷]
دیگران صفا را قلعهای در نزدیکی مشقّر دانستهاند.[۴۸]
این منطقه امروزه قصبهای در احساء حجاز است.[۴۹] و [۵۰]
در حدیث وَفد عبدالقیس که پیامبر اکرم ˆ از منذر بن عائذ، دربارۀ قریهها و دهات ایشان، پرسش نمود، صفا را نیز نام بردند.[۵۱]

4. الزّاره

شهر و بندری در نزدیکی قَطیف[۵۲]، از مناطق مشهور بحرین و مرکز اداری و حکومتی و محل اقامت فیروز بن جشیش معروف به مکعبر ـ گماشتۀ دولت ساسانی ـ بوده است.[۵۳] او در جنگهای معروف به رده به وسیلۀ علا بن حضرمی کشته شد.[۵۴]
این شهر اکنون از میان رفته است و جای آن الرماده در داخل شهر العوامیه در شمال قطیف و در داخل نخیله به فاصله دو میل از دریا قرار دارد.[۵۵] و [۵۶]

5. جُواثا

جُواثی[۵۷] یا جُواثاء و جُواثا و یا جُوأثا[۵۸] شهر و قلعهای از طایفۀ عبد القیس در بحرین بوده است.[۵۹]
از ابن عباس نقل شده است که «اوّل جمعه جمعت بعد جمعه جمعت فی مسجد رسول الله ˆ فی مسجد عبدالقیس بجواثا من البحرین».[۶۰]
در جنگ مشهور به رده این شهر و قلعه، محلِ درگیری شدیدی بود که به عنوان «یوم جواثا» از آن یاد می شود. برخی گفتهاند، منذر بن نعمان ـ حاکم بحرین ـ در این روز در جواثا کشته شد.[۶۱]
امروزه اندکی از آثار این قلعه و قریه در شرق قصبۀ کلابیّۀ بحرین، باقی است.[۶۲]

6. السابون

از قراء بحرین است[۶۳] و ذکر آن در اخبار مربوط به رده و فتح آن توسط علاء بن حضرمی آمده است.[۶۴] ابن فقیه و یاقوت از آن به عنوان «السابور» یاد کردهاند.[۶۵] و [۶۶]

7. الغابه

از دهات بحرین است[۶۷] و نام آن در جنگ رده آمده است.[۶۸] و [۶۹]

8. دارین

دار یا دارین بندر و شهری در بحرین بوده[۷۰]و محل تجارت عطر و مشک از هند[۷۱] بوده به حدی که تاجر عطر را مطلقاً، «داری» میگفتهاند.[۷۲] و [۷۳]
یاقوت از کتاب سیف بن عمر، نقل کرده است که مسلمین به فرماندهی علاء حضرمی، بر شهر دارین بحرین چیره شدند و از آنجا پیاده بر شنزاری پر آب، رو به خلیج روان شدند و از دارین تا کرانۀ دریا یک شبانهروز راه دریایی بود.[۷۴]
دارین امروز قریهای است در قطیف که خراب شده و اهل آن هجرت کردهاند.[۷۵] و [۷۶]

9. القَطِیف