وبلاگ

توضیح وبلاگ من

تحلیل بینامتنی دینی در رمان های «عمالقه الشمال» و «لیالی ترکستان» نجیب کیلانی- قسمت ۲۳

 
تاریخ: 22-12-99
نویسنده: نجفی زهرا

أما أحداث تاریخ الإسلام فقد أورد الکیلانی حادثه حروب الرده و غزوه البدر الکبری، حدثان ملائمان للوقائع التی مرت فی الروایه من استشهاد قاده المسلمین و تکالب الأعداء علی الإسلام.
التناص غیر المباشر
الرمز اسفتاد الکاتب من عده رموز للتعبیر عن عقائده الإسلامیه، منها عنوان الروایه «عمالقه الشمال»اذ أن العملاق هو البطل و الرجل المحنک فی السیاسه و أن الشمال أیضا موطن المسلمین، فهو یرید من وراء هذا العنوان الإیحاء الی أن حل مشاکل هذا البلد سیکون فی أیدی أهل الشمال یعنی المسلمین، اللغه العربیه هی الرمز الآخر الذی استخدمها الکیلانی للدلاله علی أن بقاء الإسلام منوط ببقاء هذه اللغه بین أهل نیجریا و أن الأعداء یسعون إلی محوها و منع تعلیمها، و جعل شخصیه «جاماکا» المتحوله من بومیه متنصره الی الإسلام رمزا للنیجریه و أراد من وراء هذا الرمز الحاله التی یریدها الکاتب، و الرمز الآخر الذی استخدمها الکیلانی للتدلیل علی شؤم المعصیه و خطوره الذنوب هو توصیفه للطریق الذاهب الی الأحیاء الجدیده إذ یوصفها خلال التصویر الفنی بشکل المثیر للأشمئزاز.
القناع نجد أن الکیلانی استخدم قناع بعض الشخصیات للتعبیر عن آرائه و عقائده، فکونه اعتمد الضمیر المتحدث لروایه الأحداث من لسان عثمان أمینو هیئ المناخ المساعد لإبراز افکاره فأهم الأفکار التی تطرق الیها عبر هذه الشخصیه هی فضح مظالم الإستعمار ضد المسلمین، تجربه السجن فی سبیل الدفاع عن الحق، الإسلام هو حل شامل لمشاکل العالم، و أخیرا فی قناع أحمدو بیللو زعیم النیجریه أسفر عن رأیه تجاه مشکله نیجریه و مذابح الأقلیات المسلمه فی العالم. و فی قناع شیخ عبدالله اشار إلی دور الیهود فی رزع الفتنه فی نیجریا و لزوم الجهاد و المقاومه، أخیرا فی قناع نور تعرض لأقوال و مواقف المثبطین و المتقاعسین عن الجهاد.
روایه «لیالی ترکستان»
هذه الروایه تصور المأساه التی تعرضت لها الترکستان الشرقیه علی أیدی حکومه الصین الإشتراکیه، و یتطرق الکیلانی فیها إلی المؤامرات العالمیه التی تدور علی هذه البلده به ویژه من روسیا و الصین، و یفضح فیها الحقائق التاریخیه التی طالما غفل غنه المسلمون فی سائر البلدان من أن الحکومه الصینیه خلال احتلاله للترکستان ارتکبت مجازرا بشعاو قامت بقتل و تشرید و سجن ملایین من أبناءها، و تغییر الترکیبیه السکانیه، محو کل ما یرتبط بالدین الإسلامی مثل المساجد و المکتبات و المدارس الدینیه منع الدعاه و العلماء من أداء دورهم و مارس بحق المسلمین الأویغور انواعا من المظالم و قمع الحریات و إرغامهم علی تبنی الفکر الإشتراکی الملحد. فروایه «لیالی ترکستان» قصه جهاد هذا الشعب العظیم للحفاظ علی دینه و هویته، و یصور الکاتب تضحیات هذه الشعب فی مواجهه الحمله الشرسه التی تعرضت لها، لکن هذه الجهود المخلصه فی نهایه المطاف تبوء بالفشل بسبب خیانه بعض أبناء هذا البلاد الذین یوافقون علی انضمام ترکستان الشرقیه للصین الشیوعیه.
إن الحس الإسلامی فی هذه الروایه التاریخیه عنصر أساسی فی فن نجیب الکیلانی الإبداعی وقد استطاع أن یبرزه من خلال الأحداث و الشخصیات، وهو یعود دائما الی التاریخ المسلمین الأوائل لیربطه بالحاضر، و یتمیز فن الکیلانی فی الروایه برؤیه تاریخیه واقعیه تبدو فی اهتمامه بالطبیعه الجغرافیه لمسرح الأحداث و احاطته بأسماء الأقلیم و المقاطعات و المدن و تدقیقه فی اختیار أسماء الشخصیات المخترعه لتتآلف مع اسماء الشخصیات التاریخیه، و هو ایضا وظف العاطفه توظیفا فنیا بحیث تصبح عنصرا أساسیا فی نسیج الروایه، و هذا ما نشهده فی علاقه «مصطفی» حضرت بـ«نجمه اللیل» التی طرأت علیها أحداث متغیره ارتبطت بالنزعه الدرامیه فی الروایه و کانت جزءا اساسیا فی صراع الثوره الإسلامیه ضد الإستعمار الشیوعی الملحد، و تتوائم الحقیقه مع الفن فی هذه الروایه حیث یتآلفان فی عمل روائی رائع استطاع الکاتب أن یقدم جهاد شعب ترکستان الحقیقی من خلال عرض الأحداث التاریخیه التی وقعت و مزجها بالخیال الفنی الخصب دون تعد علی حقیقه الحدث و واقعیته و أورد فیها من اللمسات الإیمانیه و التوجیهات العقائدیه و الفکریه ما یجعل الروایه ذات قیمه توجیهیه عالیه للأجیال المسلمه.
أما مظاهر التناص الدینی فعلی قسمین
التناص المباشر
تتجلی هذا النوع من التناص فی
التناص مع القرآن الکریم حیث أدخل فی ضمن الروایه نصوصا من الکتاب العزیز حول غلبه الفئه المؤمنه القلیله علی حشود الکفار، طبیعه الکافرین فی عداوتهم مع المسلمین، حفظ الله تعالی لدینه و کتابه و أنه لن یباد الدین أبدا، قضیه حساب یوم القیامه، الصبر عند المصائب، خیریه أمه الإسلام، اسباب النصر و شروطه، قضیه الروح و الرد علی الملحدین، و….
التناص مع الحدیث الشریف و فیها مکانه الجهاد فی سبیل الله و أنه هو سبب عزه المسلمین و ترکه اساس الذل، العزه فی التمسک بالإسلام و…
تناص المصطلحات الدینیه منها مصطلح الفتوی و أشار الی دوره الهام فی أواسط المسلمین من خلال حدث شیق و جذاب، مصطلح المعاصره و الشبهات التی تحاک حول الإسلام فی هذا المجال
تناص الأحکام الشرعیه إذ تعرض لقضیه الزواج من الکافرین و خطورته، و بعض الأحکام الشرعیه الأخری
التناص غیر المباشر
الرمز اللیل (الظلمه) و النور اذ جعل اللیل رمزا للهزیمه و النکوس و النور رمزا للجهاد و النصره، اللغه العربیه، جنکیز و أولاده حیث
ایراد اسمهم فی بدایه الروایه یشیر الی أن هذا الأرض و إن کان یوما موطن الجنکیز وأولاده الذین کانوا ألد أعداء الإسلام لکنه أصبح بعد زمن الی موطن الإسلام و أرض البطولات من کل نوع و لون و ستعید الترکستان بإذن الله بلدا إسلامیا و ارض البطولات و الأمجاد.
القناع فالکتاب یطرح رؤاه العقائدیه من خلال قناع شخصیات الروایه، ففی قناع أمیر قومول تعرض لموضوع الحیاه الحقیقیه للإنسان، و فی قناع خوجه نیاز أشار الی ضروره المقاومه و الجهاد ضد الغزاه المحتلین، و فی قناع جنرال عثمان باتور تعرض لموضوع الجهاد و الشهاده و أخیرا فی قناعمصطفی حضرت یطرح عقائده حول هذه الموضوعاتالإیمان سبب الحیاه، الموت فی سبیل العقیده، اوضاع العالم المعاصر.
فی نهایه هذا الفصل تعرضت لأهم فوارق و تشابهات التناص الدینی فی هاتین الروایتین.
الفصل الرابع
یشتمل هذا الفصل علی أهم النتائج التی توصلت إلیه من خلال دراستی التحلیلیه للتناص الدینی فی روایتی الکیلانی، و ملخص البحث باللغتی العربیه و الإنکلیزیه و أوردت فیه أیضا المصادر التی أعتمدت علیها فی کتابه هذا البحث کتبا و مقالات و مواقع الشبکه المعلومات العالمیه.
فهرست منابع
منابع عربی

  • ابن أبی العز، علی بن علی الحنفی (۱۳۹۱هـ) شرح العقیده الطحاویه، المکتب الإسلامی،بیروت، الطبعه الرابعه
  • ابن حبان، محمد بن حبان بن أحمد أبو حاتم التمیمی البستی (۱۴۱۴هـ) صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان، مؤسسه الرساله، بیروت الطبعه الثانیه، تحقیق شعیب الأرنؤوط، عدد الأجزاء ۱۸
  • ابن حزم، علی بن أحمد الأندلسی أبو محمد (۱۴۰۴هـ)الإحکام فی أصول الأحکام،دار الحدیث، القاهره، الطبعه الأولى
  • ابن رجب، أبو الفرج عبد الرحمن بن أحمد الحنبلی (۱۴۰۸هـ) جامع العلوم والحکم، دار المعرفه، بیروت ط الأولى
  • ابن منظور، محمد بن مکرم بن علی، (۱۹۹۲م) لسان العرب، بیروت دار الاحیاء التراث العربی، ط الثانیه.
  • أبوداود، سلیمان بن الأشعث السجستانی(بیتا) سنن أبی داود، دار الکتاب العربی، بیروت، عدد الأجزاء ۴
  • الأحمر، فیصل، (۲۰۱۰م)، معجم السیمیائیات، دار العربیه للعلوم ناشرون، لبنان، بیروت،
  • اوکان، عمر (۱۹۹۱م) لذه النصّ او مغامره الکتابه لدی بارت، افریقیا الشرق الدار البیضاء.
  • بسیسو، عبدالرحمن(۱۹۹۰) قصیده القناع فی الشعر العربی المعاصر، الموسسه العربیه للدراسات و النشر، بیروت، لبنان، ط۱
  • البخاری، أبو عبد الله محمد بن إسماعیل بن إبراهیم الجعیفی(۱۴۲۲هـ) الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله صلى الله علیه وسلم وسننه وأیامه، دار طوق النجاه ط الأولى، عدد الأجزاء ۹
  • بریغش، محمد حسن(۲۰۰۰م) فی القصه الإسلامیه المعاصره، دار البشیر، الطبعه الأولی
  • بقشی، عبدالقادر (۲۰۰۷م)التناصّ فى الخطاب النقدی و البلاغی، بیروتإفریقیا الشرق، الدار البیضاء.
  • بنیس، محمد (۱۹۸۸م) حداثه السؤال، بیروت المرکز الثقافی العربی العانی، شجاع مسلم، (۱۹۹۹م)، قراءات فی الأدب والنقد ، من منشورات اتحاد الکتاب العرب (۱۹۹۹م)
  • البیهقی، أحمد بن الحسین بن علی بن موسى أبو بکر(۱۴۱۴هـ) سنن البیهقی الکبرى، مکتبه دار الباز، مکه المکرمه، تحقیق محمد عبد القادر عطا عدد الأجزاء ۱۰
  • البیهقی، أبو بکر أحمد بن الحسین (۱۴۱۰هـ) شعب الإیمان، دار الکتب العلمیه، بیروت، ط الأولى، تحقیق محمد السعید بسیونی زغلول، عدد الأجزاء۷
  • تودوروف و آخرون، تزفتان، (۱۹۸۷م)، فی أصول الخطاب النقدی الجدید(مفهوم التناص فی الخطاب النقدی)، ترجمه أحمد المدینی، دار الشئون الثقافیه، بغداد، العراق،(۱۹۸۷م)
  • الحاکم، محمد بن عبدالله أبو عبدالله النیسابوری(۱۴۱۱هـ) المستدرک على الصحیحین، دار الکتب العلمیه، بیروت، الطبعه الأولى، تحقیق مصطفى عبد القادر عطا عدد الأجزاء ۴
  • جرجانی، عبدالقاهر (۲۰۰۴م) دلائل الاعجاز، تحقیق محمود محمد شاکر، القاهره مکتبه الخانجی، ط ۵٫
  • جمعه، حسین (۲۰۰۳م) المسبار فى النقد العربی، دمشق اتحاد الکتاب العرب.
  • الخشاب، ولید (۱۹۹۴م) دراسات فى تعدی النصّ، الهیئه العامه لشؤن المطابع الأمیریه.
  • خلیل، عماد الدین (۱۹۸۱م) محاولات جدیده فی النقد الإسلامی المعاصر، موسسه الرساله، بیروت
  • الدارمی، عبدالله بن عبدالرحمن أبو محمد (۱۴۰۷هـ)، سنن الدارمی، دار الکتاب العربی، بیروت، الطبعه الأولى، تحقیق فواز أحمد زمرلی وخالد السبع العلمی عدد الأجزاء ۲
  • دیاربکرلی، عبدالرزاق(بیتا) تنصیرالمسلمین،نشردارالنفائس،الریاض
  • الرازی، أبی بکر بن عبدالقادر، (۲۰۰۶م) مختار الصحاح، ، دار الفکر، بیروت لبنان
  • الزغبی، احمد (۲۰۰۰م) التناصّ نظریاً و تطبیقیاً، اردن مؤسسه عمان للنشر و التوزیع.
  • الزناد، الأزهر (۱۹۹۳م) نسیج النصّ، بیروت المرکز الثقافی العربی، ط الأولی.
  • سرباز، حسن(۱۳۸۹ش) علی أحمد باکثیر و القصه الإسلامیه، نشر احسان، تهران، چاپ أول
  • السعدنی، الدکتور مصطفی یس(۱۹۹۱م)التناص الشعری قراءه أخری لقضیه السرقات، توزیع منشأه المعارف بالأسکندریه
  • السعدی، عبدالرحمن بن ناصر(۱۳۸۷ش)، تفسیر راستین، ترجمه محمد گل گمشادزهی، نشر احسان، تهران، چاپ اول
  • سومفیل، لیون (۱۹۹۸م) دراسات فى النص و التناصیه، ترجمه محمد خیرالبقاعی، حلب مرکز الانماء الحضاری، ط الاولی.
  • الشیبانی، أحمد بن حنبل أبو عبدالله (بی تا) مسند الإمام أحمد بن حنبل، مؤسسه قرطبه، القاهره، عدد الأجزاء ۶


فرم در حال بارگذاری ...

« صور خیال در شعر نو در آثار نیما یوشیج ، سهراب سپهری ، مهدی اخوان ثالث و احمد شاملو ۹۱بررسی عوامل مهاجرت از شهرستان بیجار- قسمت ۳۴ »
 
مداحی های محرم