وبلاگ

به شب آفتابی به خواب آمدش
رخ روشن مصطفی را بدید
 بدان سان که در دیده آب آمدش
به شب آفتاب صفا را بدید
( ابن حسام، ۱۳۸۲: ۵۱۲ )

موارد اخیر شواهدی هستند بر ارتباط مردان حق و اتّصال روحانی آنان در عالم اسرار آمیز خواب.
۴-۲-۳- ولی و وصی بودن پیامبر
«سلمان فارسی گوید: از رسول خدا (ص) پرسیدم، وصی تواز امتت کیست؟ زیرا پیغمبری مبعوث نشده جز آنکه از امت خود وصی داشته،رسول خدا (ص) فرمود: هنوز برای من بیان نشده من تا مدتی که خدا خواست درنگ کردم و سپس روی به مسجد در آمدم رسول خدا (ص) مرا آواز داد و فرمود: ای سلمان مرا از وصی خودم که از امتم باشد پرسیدی بگو؛ وصی موسی از امت وی که بود؟ گفتم وصیش یوشع بن نوح بود. پیغمبر تأمل کرد و فرمود: میدانی چرا به او وصیت کرد؟ گفتم خدا و رسولش داناترند، فرمود به او وصیت کرد،زیرا وی اعلم امتش بود، وصی من واعلم امّتم پس از من علی بن ابی طالب است. » ( ابن قتیبه،۱۳۶۳:۵۸ ) از پیغمبر(ص) نقل شده که فرمود:
«به راستی خدای تبارک و تعالی طاعت مرا بر شما فرض کرده و نا فرمانی مرا بر شما غدقن کرده و پیروی از أمر مرا بر شما واجب ساخته و پس از من برشما فرض کرده است،طاعت علی (ع) را چنانچه فرض کرده طاعت مرا و برشما غدقن کرده نافرمانی علی را چنانچه غدقن کرده نافرمانی مرا واورا برادر ووزیر ووصی ووارث من نموده. او از منست و من از او، دوستیش ایمانست و دشمنیش کفر. دوستدارش دوستدار منست و دشمنش دشمن من واو مولا و آقای هر کس است، که من مولا و آقای اویم ومن مولای هر زن و مرد مسلمانم ومن و او پدر این امت هستیم.» ( ابن قتیبه،۱۳۶۳: ۵۹ ) سرایندۀ منظومۀ حماسی علی نامه به نقل از خود حضرت علی (ع) مطالبی را در توصیف ولی ووصی بودن پیامبر (ص) بیان داشته است. از میان شواهد موجود به ذکر نمونه ای اکتفا می کنیم.

و در منظومۀ خاوران نامه:

از دیر باز براین باور هستیم که هر چه در عالم هستی وجود دارد،رنگ و جلوه ای مذهبی دارد، پدیده های عمده و خاطرات بسیار کهن بشری از جمله اموری است که از جنبۀ دین و مذهب صبغه ای برتر یافته است و جلو های ابدی گرفته. هیچ گونه خاطره ای،یادی، بحثی، صورتی، از میراث های کهن و مآثر پیشینیان نیست وإلا مبنای آن برمذهب نهاده شده باشد. هیچ بنّا و ساختمانی نمی توان در عالم سراغ گرفت که طرح و مبنایی غیر مذهبی داشته باشد و هیچ ذرّه ای از ذرّات عالم را نمی توان دید و شناخت مگر این که، جلوۀ هستی بخش ذات احدی را درآن مشاهده کرد، همه چیز نموداری از هستی اوست: آنچه از خلال تاریخ در می یابیم این است که همۀ پدیده های کهن،از جمله زبان وبیان وآثار مختلف بدان؛ بنیانی است که رنگ مذهبی داشته و دارد، فکر واندیشه هم هر جا که جلو ه گری یافته برچنین امری قرار می گرفته است؛ امّا در میان پدیده های مختلف عالم، مهم ترین و حاد ترین پدیده کم نظیر، همین زبان است و بیان و قلم و خلق کتاب وکلام و نوح؛ بی سبب نیست که آخرین معجزۀ الهی کلام انبیاست. اهل ادب آن جا که خواسته اند، جلوه های کمال و جمال را بنمایا نند، برمذهب تکیه کرده اند و برقصص و روایات مربوط به بزرگان دین،نمونۀ ساده و بی پیرایۀ این گونه آثار، قصص انبیاست و سیرۀ اولیاء و اوصیاء. از این جهت است که بنیان ادب در هر فرهنگی منوط است به ذکر مفاخر مذهبی ونقل سیرۀ بزرگان و لکن از نظر گاه های مختلف وبا عبارات و تعبیرات گوناگون ونوعی خاص از جهان بینی ویژه آثار مذهبی در ادب فارسی کم نیست، هر چه داریم مذهبی است، لکن هر کدام طبیعتی و سرشتی خاص دارد که شاید با آن دیگری در بادی ای متفاوت باشد. بهترین نقش ها از نظر گاه ابن حسام و ربیع، همین نقش خودی است که به صورت حماسه ای دل پذیر ( علی نامه و خاوران نامه ) نموده شده است، درلباس مدح ووصف و تشبیه و تعظیم اسوه های برتر دینی به همراه صورت های خیال و غرق شدن شاعر در عوالم خودی. پوشیده نیست که وضع کم وکیف حماسه ها، درهر جا که خلق شده، بر چنین مداری بوده است. دنیای حماسه، دنیایی است چند بعدی که همۀ هستی را در بر می گیرد از آسمان تا زمین، از عرش تا فرش، از کودکی تا پیری، از تولّد تا مرگ، از زمان های دور و دراز تا نزدیک ترین زمان به عصر شاعر و از دور ترین مکان ها و ناشناخته ترین جاها تا آن جا که آدمی ست، می اندیشد و خلق می کند و به پردۀ تصویر می کشد؛ تصویری که شاعر در خیال دارد، تصویری بکر وبدیع از هستی است.
بدیهی است که دنیای حماسه وابستۀ زندگی قومی است و مبنای آن وابسته به یک روحیۀ اساطیری. ریشه اساطیر در حکم سرنوشت احساسی و عاطفی، مادی و معنوی یک قوم است که عوامل مختلف علّت ومعلولی در آن دخالتی تمام دارد.
علاوه براین، هر حماسه ای از موادو عناصر خاصی تشکیل می شود تا آن که اثر را از مرز تاریخ به افقهای دور تری بکشاند و وجود موجود را به ماورای هستی پیوند دهد، دنیای حماسه، عینی نیست،دنیایی است ماورای آنچه هست. یکی از مهم ترین جلوه های حماسی این اثر وابسته است به وجود شخصّیت های برتری که به عنوان مظاهر اعلی و نموداری از کمالات انسانی طرح می شود. انسان هایی که اسوۀ عالم بشری اند ومعیار کمالات.
علی نامه وخاوران نامه عظیم ترین بیانیّه مکارم حضرت امیرالمؤمنین (ع) و مهم ترین نظم اعتقادی شیعه هستند و جای آن دارد که این دوشاعر برجسته را از بزرگترین مبارزان اعتقادی شیعه در طول تاریخ ادبیات ایران بدانیم و تأکید کنیم که این دو شاعر (ربیع و ابن حسا م )، عالمی آگاه از سیر و مغازی حضرت رسول (ص) و مطلّع از آثار تاریخی، حماسی،وحتی داستانی پیش از خویش هستند. و در عین حال مردانی با عزّت نفس،قانع، به آنچه می گویند اعتقاد دارند و برای این دو شاعر حقایقی آشکار است. بنابراین نه تنها در نظم ابیات مذهبی تردید ندارند بلکه مصّر هستند تا خواننده را از عذوبت کلام به حلاوت مضمون برسانندودر بیان این فضایل، هم ثوابی کسب کرده با شند وهم ابلاغ پیام و تبلیغ مرامی شده باشند. مدار سخنان این دو شاعر اگر چه بیشتر بردین است، امّا محور دین مداری این دو شاعر مولا علی (ع) است که به انحناء گوناگون به وصف و توصیف حضرت پرداخته اند؛ و در کمتر ابیاتی است که حضرت را نستایند و مخالفانش را نکوهش ننمایند. این دو سراینده از شاعران بزرگ شیعه مذهب هستند که عقاید خود را به هیچ وجه انکار نکرده اند. عشق به اهل بیت و به ویژه مولا علی(ع) در اشعار این دو شاعر واضح و هویداست و در ابیاتی که در مدح خاتم الانبیاء و علی المرتضا سروده اند، از وصایت و امامت مولا علی به شدّت دفاع می کنند.
۴-۲-۴ – توصیه های پیامبر (ص) برای امیرالمؤمنین
«بپرهیزید از فتنه ای که تنها دامن ستمگرانتان را نخواهد گرفت.( بلکه افرادی را هم که در مقابل ظلم ، سکوت یا تأیید می کنند، فرا می گیرد )و آگاه باشید که خدا سخت کیفر است.» (انفال:۲۵ )